«Θάνατοι, εξεγέρσεις και άθλιες συνθήκες διαβίωσης» – Το διαχρονικό έγκλημα στη Μόρια

Στο επίκεντρο των εγχώριων και διεθνών μέσων βρίσκεται για ακόμη μία φορά η Μόρια, καθώς ακόμη ένα τραγικό γεγονός σημειώθηκε στον καταυλισμό, ο οποίος καταστράφηκε ολοσχερώς μετά την φωτιά που ξέσπασε τα μεσάνυχτα της Τρίτης.

Συγκεκριμένα το πρώτο φως της ημέρας φανέρωσε την καταστροφή της φωτιά με την Πολιτεία να καλείται να μεριμνήσει για πάνω από 13.000 πρόσφυγες που βρίσκονται κυριολεκτικά στον δρόμο.

Το «στρατόπεδο συγκέντρωσης» προσφύγων στη Μόρια, όπως χαρακτηριστικά είχε ονομασθεί άτυπα το ΚΥΤ, λόγω των άθλιων συνθηκών διαβίωσης, από την αρχή της λειτουργίας του  μέχρι και σήμερα, έχει γίνει πολλές φορές αντικείμενο πολιτικών αντιπαραθέσεων, στόχος ακροδεξιών επιθέσεων, αιτία πολλών καταγγελιών -κυρίως από ανθρωπιστικές οργανώσεις- και εκτενών ρεπορτάζ σε διεθνή μέσα.

Δεν είναι άλλωστε και λίγοι οι celebrities και τα δημόσια πρόσωπα που έχουν επιλέξει να βρεθούν στην Μόρια και γνωρίσουν από κοντά το γνωστό κολαστήριο της Ευρώπης.

Ωστόσο την ίδια ώρα αποτελεί κολαστήριο χιλιάδων ψυχών που κατάφεραν να φτάσουν ζωντανοί, μέσω της θάλασσας, από τα παράλια της Μικράς Ασίας στη Λέσβο.

Ενώ το 2014 οι πρόσφυγες στην Μόρια δεν ξεπερνούσαν τους 100. Τους πρώτους μήνες του 2015 ο αριθμός των προσφύγων αυξήθηκε κατακόρυφα λόγω της προσφυγικής κρίση, κάνοντας την κατάσταση οριακή, με την Ελλάδα ανέτοιμη να διαχειριστεί το βάρος μόνη της. 

Άθλιες συνθήκες διαβίωσης εδώ και 5 χρόνια

Με την πρώτη αύξηση των προσφυγικών ροών μέσω θαλάσσης, το 2015, δεν έχει αλλάξει τίποτα ως προς τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των δεκάδων χιλιάδων προσφύγων που καταφτάνουν στο νησί οι περισσότεροι εκ των οποίων μένουν έξω από το νέο περιφραγμένο χώρο.

Δυστυχώς δεν είναι η πρώτη φορά που ξεσπά φωτιά στη Μόρια.

Το 2016 δύο πρόσφυγες χάνουν τη ζωή τους μέσα στη Μόρια από φωτιά. Λίγους μήνες μετά κι άλλη φωτιά θα καταστρέψει σχεδόν τον μισό καταυλισμό. Τότε περίπου 4.000 πρόσφυγες είχαν αναζητήσει “καταφύγιο” στη Μόρια, ενώ  η επίσημη χωρητικότητα της, το 2017, δεν ξεπερνούσε τα 2.400 άτομα.

Εκεί που οι άνθρωποι πεθαίνουν από το κρύο και τις φωτιές

Το 2017, με τα χιόνια, είχαμε την απώλεια τριών προσφύγων, οι οποίοι βρήκαν τραγικό θάνατο στον ύπνο τους πεθαίνοντας από το κρύο.

Μερικούς μήνες μετά κι άλλη πυρκαγιά καταστρέφει μεγάλο μέρος του χώρου. Περίπου 6.000 πρόσφυγες κατοικούσαν την χρονιά εκείνη μέσα και έξω από το κέντρο κράτησης. 

Εξεγέρσεις και αιτήματα που δεν εισακούστηκαν ποτέ

Όλα αυτά τα χρόνια, αρκετές ήταν οι φορές, όπου οι πρόσφυγες εξεγέρθηκαν δικαίως για τις άθλιες συνθήκες διαβίωσής τους στην Μόρια ενώ δεν έλειψαν και οι συμπλοκές ανάμεσα σε ετερόκλητες ομάδες προσφύγων.

Το 2018 αυξάνεται και πάλι ο αριθμός των προσφύγων στη Μόρια.

Στο τέλος του έτους περίπου 7.400 πρόσφυγες βρίσκονται στο κέντρο κράτησης η επίσημη χωρητικότητα του οποίου ήταν 3.000 άτομα. Την ίδια χρονιά και συγκεκριμένα τον Μάρτιο εκδηλώθηκε  φωτιά και επεισόδια στον χώρο του κέντρου κράτησης.

Ένα χρόνο μετά σοκ είχε προκαλέσει η είδηση πως ένας 5χρονο προσφυγόπουλο έχασε τη ζωή του μέσα σε ένα χαρτόκουτο το οποίο πάτησε φορτηγό.

Την ίδια στιγμή το 2019  οι πρόσφυγες που διαμένουν στις άθλιες συνθήκες του στρατοπέδου συγκέντρωσης στη Μόρια ξεπερνούν τις 13.000.

Εκείνο το έτος ακόμη μία πυρκαγιά συγκλονίζει το κέντρο κράτησης, αποτέλεσμα της οποίας ήταν να χάσουν τη ζωή τους δύο ακόμη πρόσφυγες, μια γυναίκα και ένα παιδί.

Δυστυχώς οι τραγωδίες δεν σταματούν εκεί, καθώς τον Νοέμβρη του 2019, βρέθηκε νεκρό μωρό 9 μηνών από αφυδάτωση στην Μόρια. 

Η «ζούγκλα» της Μόριας υποδέχτηκε το 2020 με έναν τραγικό θάνατο, καθώς στα μέσα του Ιανουαρίου, ένας 20χρονος έχασε τη ζωή του, έπειτα από θανάσιμη μαχαιριά που δέχτηκε, κατά τη διάρκεια καβγά στον καταυλισμό -ένα από τα πιο συχνά φαινόμενο στον καταυλισμό.

«Η ντροπή της Ευρώπης»: Συγκλονιστικό οδοιπορικό του Μπερνάρ Ανρί Λεβί στη Μόρια

Λίγοι μήνες έχουν περάσει από το συγκλονιστικό οδοιπορικό στον καταυλισμό προσφύγων της Μόρια που πραγματοποίησε ο Μπερνάρ Ανρί Λεβί, ένας από τους διασημότερους διανοούμενους της Ευρώπης.

Ο ίδιος μίλησε με πρόσφυγες, καταγράφοντας τον καθημερινό εφιάλτη τον οποίο βιώνουν.

Ο Γάλλος φιλόσοφος καταγράφει όσα συγκλονιστικά είδε σε άρθρο με τίτλο «Λέσβος, η ντροπή της Ευρώπης» στο Paris Match, κάνοντας παράλληλα έκκληση στις πολιτικές ηγεσίες στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες της ΕΕ προκειμένου να μπει ένα τέλος σ’ αυτό το απίστευτο δράμα. 

Αναλυτικά, το άρθρο του Μπερνάρ Ανρί Λεβί:

«Δεν μου έδωσαν σεντόνια. Γέννησα έτσι, χωρίς τίποτα, στη σκηνή μου, πάνω στο πλαστικό, αιμορραγώντας…». Με ποιους τα έχει; Με την ελληνική διοίκηση, που έχει οχυρωθεί πίσω από την περιφραγμένη περίμετρο; Με τις ΜΚΟ που βρίσκονται στην πιο άγρια ζώνη του στρατοπέδου, εκείνη που ξεχειλίζει και ανηφορίζει πάνω στους λόφους με τα ελαιόδεντρα, σέρνοντας μαζί της όλη τη δυστυχία του κόσμου; Με τους ακτιβιστές που αντιμετωπίζουν τους νεοφασίστες και που δεν ξέρουν από πού να αρχίσουν; Με τους Αφγανούς γείτονες, που δεν απάντησαν στις εκκλήσεις της για βοήθεια επειδή είναι Σουδανή;

Γεγονός είναι ότι η Φατίμα είναι μόνη της σήμερα στο καταφύγιο με το λευκό, αδιάβροχο πλαστικό. Το έξι μηνών μωράκι της κρέμεται στην πλάτη της, τυλιγμένο σε ένα T-shirt που γράφει «Καλωσήρθατε στη Λέσβο». Τα μεγαλύτερα αδέλφια του, οκτώ και δύο χρόνων, μοιάζουν να φοβούνται περισσότερο από το μωρό την παρουσία του φωτογράφου και του μεταφραστή. Σε φτωχά αραβικά, γεμάτα σιωπές και διακοπές, η Φατίμα αφηγείται την τρομερή της Εξοδο. Το στρατόπεδο στο Γκαζιαντέπ, κοντά στα σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία… Τον άνδρα της που στάλθηκε πίσω στην Τουρκία, τρεις μέρες μετά την άφιξή τους στο νησί, με Zodiac που πληρώθηκε για δεύτερη φορά… Το μωρό που δεν έχει ακόμη καταγραφεί ως Ελληνας πολίτης, επομένως νομικά δεν υπάρχει… Η ίδια έγινε δεκτή κατ’ εξαίρεση, καθώς ήταν έγκυος.

Είναι τέλη Μαΐου και κάνει κρύο στο νησί. Η βροχή πέφτει κατά ριπάς και περνάει μέσα από τα ατελώς ενωμένα κομμάτια της σκηνής. Μια αποφορά υγρασίας, απλυσιάς και λυμάτων αναμειγνύεται με τη μυρωδιά από τα λαχανικά που βράζουν δίπλα στην είσοδο. Ο πρωτότοκος γιος σηκώνεται για να μετακινήσει την κατσαρόλα. Ενας αρουραίος περνάει ανάμεσα στα πόδια του, αλλά εκείνος δεν δίνει σημασία. Βρισκόμαστε στη Λέσβο, στο στρατόπεδο της Μόριας, σ’ ένα από τα πιο όμορφα νησιά της Ελλάδας, φορτωμένο με μύθους και Ιστορία. Σήμερα, εδώ ακριβώς βρίσκεται η ευρωπαϊκή πρωτεύουσα της οδύνης.

Σε προηγούμενη επίσκεψή μου, μου είχε κάνει εντύπωση μια έκθεση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα που ανέφερε ότι μία από τις ιδιαιτερότητες της Μόριας ήταν οι αυτοκτονίες παιδιών. Να ένα από αυτά. Είναι 12 χρόνων. Βρισκόμαστε στις παρυφές του στρατοπέδου, σ’ αυτή την άγρια ζώνη που τη λένε «ζούγκλα». Εδώ κατέληξαν ορισμένοι από τους Σύρους πρόσφυγες με τους οποίους ο Ερντογάν απειλούσε, τον περασμένο Μάρτιο, να κατακλύσει την Ευρώπη. Σε όλη τη διάρκεια της συνέντευξης, με εξαίρεση κάποιες στιγμές που στρέφεται προς τον θείο του, ο μικρός έχει τα μάτια του καρφωμένα στο έδαφος. Δάσκαλος στο Ιντλίμπ της Συρίας, ο θείος είναι ο άνθρωπος που του έσωσε τη ζωή κι εκείνος που μας αφηγείται την ιστορία του. 

Ολα ξεκίνησαν από τον τρόμο μπροστά σ’ αυτή τη νέα ζωή χωρίς μέλλον. Τι κάνουμε εδώ, αναρωτιόταν το παιδί; Γιατί δεν μπορούμε να πάμε στη θάλασσα, που βρίσκεται τόσο κοντά μας; Γιατί ενώ ακόμη και στην πατρίδα, όπου μας βομβάρδιζαν, με πήγαινες σχολείο, εδώ καθόμαστε άπραγοι για μέρες, ατενίζοντας τις τουρκικές ακτές; Θα είμαστε άραγε για πάντα αιχμάλωτοι; Κι ύστερα, σιγά σιγά, το παιδί σταμάτησε να μιλάει. Σταμάτησε να παίζει. Περνούσε τις μέρες του στο κρεβάτι ή στην ξεχαρβαλωμένη πολυθρόνα όπου κάθομαι κι εγώ τώρα. Τέρμα το ποδόσφαιρο. Καμία όρεξη για φαγητό, αϋπνίες… Κι ένα πρωί, την ώρα που ο θείος βρισκόταν στην ουρά για το ψωμί της ημέρας, ένας γείτονας είδε να τρέχει αίμα στο αυλάκι της απορροής. Ετρεξε. Το παιδί είχε ανταλλάξει ένα κουτί μπισκότων ανθρωπιστικής βοήθειας που μάζευε επί μία εβδομάδα με ξυραφάκια. Εκοψε τον καρπό του. Εχω δει πολλά στρατόπεδα προσφύγων στη ζωή μου. Σπάνια όμως συνάντησα τόση θλίψη όσο εδώ.

Ο Μπερνάν Ανρί Λεβί είχε κάνει τότε έκκληση προς τις ηγέτιδες και τους ηγέτες, τονίζοντας πως το μόνο που οφείλουν -ενόψει του επείγοντος της κατάστασης και του ζωντανού συμβολισμού εκείνων που λαχταρούν την Ευρώπη και τους μεταχειρίζονται σαν λεπρούς, εκεί όπου γεννήθηκε η έννοια της Ευρώπης- είναι να σβήσουν την κηλίδα από τη σημαία με τα αστέρια και να κάνουν μια εξαίρεση. Υπολογίστε κυρίες και κύριοι: 500 εκατομμύρια Ευρωπαίοι ζουν σε 27 χώρες, στις οποίες θα προστεθούν 20.000 ψυχές που υποφέρουν. Μια σταγόνα στον ωκεανό της ευημερίας μας…».

«Κάντε κάτι!»

Οι εκκλήσεις ώστε να γίνει για μια πραγματική αλλαγή στο ΚΥΤ δεν έρχονταν μόνο από τις διεθνείς οργανώσεις και διανοούμενους.

Σταρ του Χόλιγουντ είχαν εκφράσει επίσης την αλληλεγγύη τους στους πρόσφυγες της Μόριας καλώντας την κυβέρνηση να πάρει άμεσα αποφάσεις.

Η πασίγνωστη ηθοποιός Lena Headey, που έγινε παγκοσμίως γνωστή μέσα από τον ρόλο της ως «Σέρσεϊ Λάνιστερ», στην τηλεοπτική σειρά Game of Thrones, έχει βρεθεί στο παρελθόν στον καταυλισμό.

Σχολιάζοντας τη δολοφονία ένας πρόσφυγα στο ΚΥΤ και σοκαρισμένη από βίντεο που είδε μέσα από τη Μόρια, στα οποία αποτυπωνόταν η φρίκη που ζούσαν οι πρόσφυγες, εμφανίστηκε με δάκρυα στα μάτια και έξαλλη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε κάθε υπεύθυνο για τις τραγικές καταστάσεις που καταγράφονται στην Μόρια.

«Καλημέρα σε όλους. Μόλις είδα κάποια πολύ ενοχλητικά πλάνα από το προσφυγικό καμπ στην Μόρια. Ο φίλος μου Salam Aldeen το δημοσίευσε. Έχει απελαθεί επειδή βοηθούσε γυναίκες και παιδιά εκεί. Είναι ο μόνος λόγος που απελάθηκε: Η βοήθεια που έδινε σε ανθρώπους.

»Λοιπόν, χθες βράδυ -κάτι που δεν είναι ασυνήθιστο- ένας άνδρας πέθανε. Δολοφονήθηκε, ξυλοκοπήθηκε και αφέθηκε να πεθάνει. Και όπως λέει ο φίλος μου, πρέπει να σταματήσουμε αυτή την τρέλα! Αυτό που δεν νοιάζεται κανείς και την αδιαφορία για τις γ***ες ανθρώπινες ζωές.

»Γ***νη κυβέρνηση της Βρετανίας πρέπει να κάνεις κάτι γ***το και να πάρεις αυτά τα παιδιά και να τα φροντίζουμε. Δεν μπορείς να γυρνάς την πλάτη σου άλλο! Δεν μπορείς να πληρώνεις άλλες χώρες για να δέχονται ανθρώπους και να τους κακομεταχειρίζονται.

»Πρέπει να το λύσουμε. Σε παγκόσμιο επίπεδο πρέπει να το λύσουμε. Είναι γ***να απλό! Το να δώσουμε χώρο και εκπαίδευση, υποδομές για να μην φτάνουν άνθρωποι σε χώρες με όλους τους ανθρώπους να τους μισούν χωρίς να μπορούν να κάνουν κάτι. Είναι κάτι εύκολο να λυθεί. Χρειάζεται χρήματα, που τα έχουμε…”.