Στις 7 Ιανουαρίου, την επομένη των Θεοφανίων, η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και Βαπτιστή, του τελευταίου και μεγαλύτερου από τους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης.

Ονομάζεται Πρόδρομος, επειδή με το κήρυγμα και με το έργο του εσήμανε τον ερχομό του Ιησού Χριστού, και Βαπτιστής, επειδή βάπτιζε τους ανθρώπους στον Ιορδάνη ποταμό και βάπτισε και τον ίδιον τον Ιησού Χριστό.

Το βάπτισμα του Προδρόμου ήταν μια συμβολική πράξη καθαρμού εκείνων που πήγαιναν σε αυτόν για να εξομολογηθούν, ήταν όμως και ο τύπος του βαπτίσματος του Ιησού Χριστού, γι’ αυτό και ο Ιωάννης έλεγε: «Εγώ μεν εβάπτισα υμάς εν ύδατι, αυτός βαπτίσει υμάς εν Πνεύματι Αγίω» (Μάρκου α 8).

Ο Ιωάννης (εξελληνισμένος τύπος του εβραϊκού ονόματος Γιοχανάν, που σημαίνει «παρά Θεώ εύρον χάριν») γεννήθηκε με θαυμαστό τρόπο από τον ιερέα Ζαχαρία και τη γηραιά Ελισάβετ.

Ήταν συγγενής του Ιησού Χριστού από την πλευρά της μητέρας του και έξι μόλις μήνες μεγαλύτερός του.

Μέχρι τα τριάντα του χρόνια έζησε ασκητικό βίο στην έρημο της Ιουδαίας, αφιερωμένη ολοκληρωτικά στην προσευχή, τη μελέτη και την πνευματική και ηθική τελειοποίηση.

Το ρούχο του ήταν από τρίχες καμήλας, στη μέση του είχε δερμάτινη ζώνη και την τροφή του αποτελούσαν ακρίδες και άγριο μέλι.

Με μορφή ηλιοκαμένη, σοβαρός, αξιοπρεπής και δυναμικός, ο Ιωάννης είχε όλα τα προσόντα ενός μεγάλου και επιβλητικού κήρυκα του θείου λόγου.

Ο Ιωάννης δε δίσταζε να ελέγξει απερίφραστα και κατά πρόσωπο την αδικία και την ηθική υπόσταση των ανθρώπων της εποχής του.

Κατακεραύνωνε και χτυπούσε σκληρά τη φαρισαϊκή αλαζονική έπαρση, που κάτω από το εξωτερικό ένδυμα της ψευτοαγιότητας έκρυβε τις πιο αηδιαστικές πληγές ψυχικής σκληρότητας και ακαθαρσίας.

Γενικά, η διδασκαλία του συνοψίζεται στη χαρακτηριστική φράση του: «Μετανοείτε· ήγγικε γαρ η βασιλεία των ουρανών».

Η δραστηριότητα που ανέπτυσσε έγινε αιτία να συλληφθεί και να φυλακιστεί από τον τοπάρχη της Ιουδαίας Ηρώδη Αντύπα, που συζούσε παράνομα με την Ηρωδιάδα, σύζυγο του αδελφού του Ηρώδη Φιλίππου.

Η Ηρωδιάδα έπεισε την κόρη της Σαλώμη να ζητήσει την «κεφαλήν του Ιωάννου επί πίνακι» (Μάρκου στ25) ως δώρο γενεθλίων και ο Ηρώδης Αντύπας, για να την ευχαριστήσει, διέταξε τον αποκεφαλισμό του Ιωάννη.

Όταν ο Χριστός άρχισε τη δημόσια δράση του, ο κόσμος άφηνε σιγά-σιγά τον Ιωάννη και ακολουθούσε Αυτόν.

Η αντιστροφή αυτή, βέβαια, θα προκαλούσε μεγάλη πίκρα και θα γεννούσε αγκάθια ζήλιας και φθόνου σε έναν εκτός χριστιανικού πνεύματος διδάσκαλο ή φιλόσοφο.

Αντίθετα, στον Ιωάννη προκάλεσε μεγάλη χαρά και ευφροσύνη.

Η εορτή του Ιωάννη του Προδρόμου, για τον οποίον ο Κύριος είπε ότι κανείς άνθρωπος δε στάθηκε μεγαλύτερός του, καθιερώθηκε τον 5ο αιώνα μ.Χ.

Επίσης, σήμερα εορτάζεται και η μεταφορά στην Κωνσταντινούπολη της τιμίας χειρός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, που έγινε κατά τον ακόλουθο τρόπο: όταν ο Ευαγγελιστής Λουκάς πήγε στην πόλη Σεβαστή, όπου τάφηκε ο Πρόδρομος, παρέλαβε από τον τάφο του το δεξί του χέρι, το μετέφερε στην Αντιόχεια, όπου χάριτι Θεού επιτελούσε πολλά θαύματα.

Η  ιερή χειρ μεταφέρθηκε από την Αντιόχεια στην Κωνσταντινούπολη το 957, από το διάκονο Ιώβ.

Εκεί ο φιλόχριστος αυτοκράτορας, αφού την ασπάστηκε με πολύ σεβασμό, την τοποθέτησε στα βασιλικά ανάκτορα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και Βαπτιστής είναι ένας από τους δημοφιλέστερους αγίους στην Ελλάδα.

Θεωρείται προστάτης και φύλακας της κουμπαριάς και των νοσούντων από ελονοσία.

Το όνομά του αποτελεί ένα από τα πιο συνηθισμένα βαφτιστικά ονόματα και είναι παράγωγο πολλών επωνύμων.

Μεγάλος αριθμός εκκλησιών και ξωκλησιών φέρουν το όνομά του, καθώς και εκατοντάδες οικισμοί.

Η μνήμη του τιμάται από το χριστιανισμό έξι φορές το χρόνο:

7 Ιανουαρίου, Σύναξη του Τιμίου Προφήτου, Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου.

24 Φεβρουαρίου, Α’ και Β’ Εύρεσις της τιμίας κεφαλής του Τιμίου Προφήτου, Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου.

25 Μαΐου, Γ’ Εύρεσις της τιμίας κεφαλής του Τιμίου Προφήτου, Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου.

24 Ιουνίου, Γενέθλιον του Τιμίου Προφήτου, Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου. Την παραμονή της εορτής κυριαρχούν πυρολατρικά έθιμα (φωτιές τ’ Αϊγιαννιού).

29 Αυγούστου, Αποτομή της κεφαλής του Τιμίου Προφήτου, Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου. Η ημέρα θεωρείται πένθιμη και συνδέεται με αυστηρή νηστεία.

23 Σεπτεμβρίου, Σύλληψις Τιμίου Προδρόμου.