*Πρώτη παρατήρηση είναι ότι οποιαδήποτε συζήτηση για σύσταση φορέα εκμετάλλευσης είναι ανεπίκαιρη. Προϋπόθεση σύστασης φορέα είναι να έχουν μελετηθεί οι δυνατότητες του προϊόντος ώστε να καταλήγουν σε προτάσεις. Τότε θα έχει νόημα η συζήτηση για σύσταση φορέα αξιοποίησης.
*Ο υφυπουργός εργασίας και κοινωνικών ασφαλίσεων κύριος Αναστάσιος Πετρόπουλος στην πρόσφατη επίσκεψή του στη Νάξο είχε δηλώσει μεταξύ άλλων «πολύ σύντομα θα επισκεφθώ εγώ ο ίδιος προσωπικά και ο Πάνος Σκουρλέτης τον κόσμο εκεί στα χωριά που βγαίνει το σμυρίγλι. Το θέμα της σμύριδας θα το δούμε συνολικά… Υπάρχει πρόγραμμα. Οι σχετικές μελέτες εκπονούνται. Θα τα ελέγξουμε όλα και αν υπάρχουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις θα αξιοποιήσουμε τη σμύριδα για χάρη της ορεινής Νάξου» .
Αυτές οι δηλώσεις είναι σε σωστή κατεύθυνση, γιατί βάζουν τις προτεραιότητες και τις προϋποθέσεις, που είναι να προηγηθούν οι μελέτες και η όποια αξιοποίηση να γίνει με τη σύμφωνη γνώμη των σμυριδεργατών προς όφελος δικό τους και της ορεινής Νάξου.
*Οι εκάστοτε μελέτες βασίζονται σε οικονομικά και τεχνικά στοιχεία, διαφοροποιούνται όμως ως προς την πολιτική κατεύθυνση. Οι προτάσεις διαπνέονται από την πολιτική βούληση της εκάστοτε πολιτικής εξουσίας. Θα υπενθυμίσω απόπειρες παρέμβασης στο σμυριδικό τις τελευταίες δεκαετίες, ελπίζοντας να τις πάρουν υπόψη οι μελετητές και οι πολιτικοί προϊστάμενοι.
*Στη μελέτη της ΓΕΜΕΕ Νοέμβριος 1975 προέβλεπε: «Το δημόσιο θα επιβαρυνθεί με τα έξοδα ερευνών καθώς και με την πληρωμή του ΙΚΑ επί μιαν δεκαετίαν δια τους μη εργαζόμενους εις τα ορυχεία σμυριδωρύχους».
*Στις 30-03-1983 με απόφαση του υπουργού ενέργειας και φυσικών πόρων για την μελέτη των προβλημάτων σμυριδωρυχείων Νάξου συγκροτήθηκε ομάδα εργασίας (στην ομάδα συμμετείχα σαν εκπρόσωπος της ΓΣΕΕ). Στην έκθεσή της η ομάδα αναφέρει ότι έκανε έρευνα στη διεθνή αγορά. Από την έρευνα αυτή προέκυψε ότι «είναι δυνατή η διάθεση αξιόλογων ποσοτήτων σμύριδας σε φυσική κατάσταση ή ύστερα από επεξεργασία… Η παροχή στους σμυριδωρύκτες με τη νομική μορφή εργασιακού συνεταιρισμού εξαιρετικά ελκυστικών κινήτρων για την εκδήλωση παρ’ αυτών ενδιαφέροντος ανάληψης της εκμετάλλευσης με μίσθωση μέσα σε τακτή προθεσμία. Ανάλογα ισχυρά κίνητρα παρέχονται και για τις σμυριδούχες κοινότητες…».
*Στις 27-4-1985 είχε πραγματοποιηθεί συγκέντρωση στην Κόρωνο για το σμυριδικό. Συμμετείχαν ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, η Νομάρχης Ελισάβετ Παπαζώη, ο Παναγιώτης Στογιώργης διευθυντής της ΓΕΜΕΕ, ο τοπικός βουλευτής Νίκος Λεβογιάννης και υπηρεσιακοί παράγοντες και εκπρόσωπος του Ταμείου Εθνικής Οδοποιίας.
*Ο σχεδιασμός τους προέβλεπε την απορρόφηση στην οδοποιία 25 χιλιάδων τόνων σμύριδας.
Στην δική μου τοποθέτηση σαν πρόεδρος της ΟΝΑΣ είχα υπογραμμίσει την ανάγκη δημιουργίας μονάδας εμπλουτισμού της σμύριδας για ηλεκτροκορούνδιο και κατασκευής υποπροϊόντων για να υπάρξει προστιθέμενη αξία. Για να αντιμετωπισθεί το υψηλό κόστος της ενέργειας που απαιτείται, είχα προτείνει την μεταφορά με υποβρύχιο καλώδιο της γεωθερμίας της Μήλου ή την δημιουργία Αιολικού Πάρκου.
Στις 13-10-1987 από τους υπουργούς Βιομηχανίας Α. Πεπονή, Οικονομικών Δ. Τσοβόλα, Υγείας και Πρόνοιας Γ. Φλώρο και πρωθυπουργό τον Ανδρέα Παπανδρέου, κατατέθηκε στη Βουλή σχέδιο νόμο για τη σμύριδα. Στην εισηγητική έκθεση ανέφερε «… παραδοσιακά οι κάτοικοι συγκέντρωναν και διέθεταν ελεύθερα τη σμύριδα που συναντούσαν στην περιοχή τους από το 1625, από την εποχή δηλαδή της Τουρκοκρατίας… Η οικονομική σημασία της σμύριδας για το Ελληνικό δημόσιο φαίνεται από τα έσοδα που αποκόμιζε από την εμπορία της που στη δεκαετία του 1920 κυμαινόταν γύρω στα 15.000.000 δραχμές απέναντι σε 6-7.000.000 δραχμές που αντιπροσώπευε κατά την ίδια περίοδο το σμυριδεργατικό δικαίωμα, το αντάλλαγμα δηλαδή που πλήρωνε το δημόσιο προς τους κατοίκους των σμυριδούχων κοινοτήτων σαν δαπάνες εξόρυξης και μεταφοράς της σμύριδας μέχρι τις αποθήκες. Στην ίδια περίοδο τα έσοδα του δημοσίου από όλα τα λοιπά μεταλλεία - ιδιωτικά και δημόσια- με τη μορφή μισθωμάτων φόρων κλπ. δεν ξεπέρασαν τα 7.000.000 δραχμές. Με τη μεγάλη εμπορική αξία της σμύριδας σχετίζονται ασφαλώς άμεσα και οι απαιτήσεις των δανειστών της χώρας που θεσμοθετήθηκαν, μετά τα τραγικά γεγονότα του 1897, με το νόμο ΒΦΙΘ’/26-2-1898 που περιέλαβε μεταξύ των υπεγγείων προσόδων του και τη σμύριδα… Έτσι, ενώ όπως αναφέρθηκε παραπάνω η εκμετάλλευση της σμύριδας στην περίοδο μεταξύ Α’ και Β’ Παγκοσμίου Πολέμου άφηνε τεράστια συγκριτικά με άλλα εξαγώγιμα Ελληνικά προϊόντα, έσοδα, η εκμετάλλευση αυτή μεταπολεμικά, απέβη για το δημόσιο παθητική… Η ευθύνη βαρύνει το ίδιο το Ελληνικό δημόσιο που όχι μόνο έγινε μάρτυρας και απαθής θεατής απώλειας σημαντικών εσόδων του από την εκμετάλλευση της σμύριδας αλλά με την πάροδο του χρόνου πριμοδότησης της εκμετάλλευσης αυτής… Για τους ίδιους λόγους που αναφέρθηκαν στην αιτιολόγηση του άρθρου 2, θεσπίζονται υπέρ των εκμεταλλεύσεων σμύριδας από συνεταιρισμό σμυριδεργατών, από διακοινοτική επιχείρηση ή από Οργανισμούς και Επιχειρήσεις του δημοσίου τα κίνητρα της παραγράφου 1 του άρθρου 3. Σύμφωνα με τις διατάξεις αυτές η παραπάνω εκμεταλλεύσεις κατατάσσονται από άποψη κινήτρων του Νόμου 1262/1982, στην περιοχή Δ ανεξάρτητα από την περιοχή στην οποία υπάγεται η νήσος Νάξος και επιχορηγούνται κατά τις διατάξεις των άρθρων 7 και 11 του ίδιου νόμου (1262/82).
Εξ’ άλλου με τις διατάξεις της παρ.2 του ιδίου άρθρου προβλέπεται εφάπαξ οικονομική ενίσχυση των εκμεταλλεύσεων σμύριδας που ανατίθενται σε συνεταιρισμό σμυριδωρυκτών.»
*Στο σχέδιο νόμου που είχε κατατεθεί στη Βουλή προέβλεπε «…Δεδομένου όμως ότι το σύνολο των σμυριδωρυκτών που παραδίδουν σμύριδα και ασφαλίζονται στο ΙΚΑ φθάνει τους 588 ανακύπτει σοβαρότατο εργασιακό και κοινωνικό πρόβλημα για όσους δεν θα απασχοληθούν. Ιδιαίτερα οξύ θα είναι τούτο για σμυριδωρύκτες που υπολείπονται λίγα έτη για να συμπληρώσουν συντάξιμο χρόνο, ενώ εξαιτίας της μεγάλης σχετικά ηλικίας τους, δύσκολα μπορούν να απασχοληθούν σε άλλες επιχειρήσεις.
Ενόψει των παραπάνω δεδομένων και του θεμελιωμένου νομικά και εθιμικά αποκλειστικού δικαιώματός τους για την εξόρυξη της σμύριδας, δικαιώματος που μπορεί να εξομοιωθεί με περιουσιακό στοιχείο, που ενώ, τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα, τους προσκομίζει ασήμαντο όφελος, τους επιτρέπει τουλάχιστον να ασφαλίζονται για λόγους υγείας και συνταξιοδότησης, επιβάλλεται η εξεύρεση τρόπων ουσιαστικής αντιμετώπισης με την συμπαράσταση της πολιτείας.
Με τις διατάξεις του άρθρου 2 αναγνωρίζεται ο ρόλος και τα δικαιώματα των σμυριδωρυκτών και επιδιώκεται η αντιμετώπιση των κοινωνικών και εργασιακών προβλημάτων κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Συγκεκριμένα:
Α) Την ασφάλιση των σμυριδωρυκτών που χρειάζονται από 1 μέχρι 5 έτη για να συμπληρώσουν συντάξιμο χρόνο αναλαμβάνει εξ ολοκλήρου το δημόσιο. Με εισφορά δηλαδή στο ΙΚΑ τόσο του εργοδότη, όσο και του εργαζόμενου θα καταβάλλεται από το Ελληνικό Δημόσιο μέχρι να συμπληρωθεί συντάξιμος χρόνος ασφάλισης.
Στην κατηγορία αυτή εμπίπτουν 127 σμυριδωρύκτες, η δε συνολική δαπάνη του Δημοσίου εκτιμάται σε 42 εκατ. Δραχμές περίπου με δεδομένα τέλους 1987 και κατανέμεται σε 5 έτη κατά φθίνουσα καμπύλη που τείνει στο μηδέν καθόσον θα πλησιάζουμε στο 5ο έτος.
Β) Στους υπόλοιπους σμυριδωρύκτες, 461 άτομα συνολικά, που έχουν λιγότερα χρόνια ασκήσει το επάγγελμα του σμυριδωρύκτη και βρίσκονται σε ηλικία που τους επιτρέπει αναζήτηση άλλης εργασίας και προοπτικές αποδοχής τους από τους κατά περίπτωση εργοδότες, παρέχεται με τη μορφή δώρου, μια πλασματική αύξηση των ημερομισθίων που έχουν ήδη πραγματοποιήσει, για τον υπολογισμό του χρόνου συνταξιοδότησης από το ΙΚΑ, που ανέρχεται στο 50% αν η συνταξιοδότηση γίνει με τις κοινές διατάξεις ασφάλισης, ή κατά 30% αν η συνταξιοδότηση γίνει σύμφωνα με τις διατάξεις περί βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων.»
*Όπως είναι γνωστό το παραπάνω σχέδιο νόμου αποσύρθηκε λόγω των αντιδράσεων των σμυριδεργατών και των μαζικών φορέων του νησιού. Η βασική αιτία της απόρριψης ήταν ο περιορισμένος αριθμός εργαζομένων που προέβλεπε η προμελέτη αξιοποίησης της ΕΛΕΒΜΕ του 1986. Το προσωπικό που προβλεπόταν να απασχοληθεί ήταν:
α) Για την εκμετάλλευση (εξόρυξη) 17 άτομα σε μία βάρδια.
β) Για την επεξεργασία 15 άτομα σε τρείς βάρδιες.
γ) Γενικές υπηρεσίες κλπ. 15 άτομα σε μία βάρδια.
Σύνολο εργαζομένων: 47 άτομα
*Η τελευταία απόπειρα νομοθετικής παρέμβασης στο καθεστώς που διέπει τη σμύριδα έγινε στις 5-12-2012 με σχέδιο νόμου που δόθηκε σε Δημόσια διαβούλευση επί κυβέρνησης Αντωνίου Σαμαρά στο άρθρο 12 παρ. 4 για ρύθμιση θεμάτων Ναξίας σμύριδας το σχέδιο νόμου προέβλεπε «…… από την 1 Ιανουαρίου 2015 αναστέλλεται η λειτουργία των σμυριδωρυχείων Νάξου καθώς και η ισχύς κάθε νομοθετικής διάταξης ή διοικητικής πράξης που αντίκειται στην παρούσα ρύθμιση. Για τα έτη 2013 και 2014 οι ποσότητες σμύριδας που θα εξορυχτούν και κατ’ επέκταση το σμυριδεργατικό δικαίωμα που αναλογεί σε αυτές θα καλυφθούν αποκλειστικά από τα χρηματικά ποσά που θα προκύψουν από τις πωλήσεις σμύριδας του προηγούμενου έτους και εγγράφονται στον ΚΑΕ 2419».
Φυσικά σε αυτό το σχέδιο υπήρχε παναξιακή αντίδραση γιατί:
1.Διέγραφε το σμυριδικό από τον κρατικό προϋπολογισμό.
2.Δεν προέβλεπε καμία αξιοποίηση της σμύριδας
3.Δεν προέβλεπε καμία ασφαλιστική κάλυψη για όσους θα ήταν αδύνατον να ασφαλιστούν αφού θα μειώνονταν δραματικά η ποσότητα της σμύριδας μια και ταυτίζονταν με τα έσοδα από τις πωλήσεις του προηγούμενου χρόνου. Γενικά καταργούσε όλα τα δικαιώματα των σμυριδεργατών, χωρίς να δίνει καμία προοπτική.
*Είναι φανερό ότι η οπτική για την αντιμετώπιση του σμυριδικού έχει να κάνει με την εκάστοτε πολιτική εξουσία. Αυτό το δεδομένο δεν πρέπει να το προσπερνούν αβασάνιστα οι σμυριδεργάτες. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι κατά καιρούς μπαίνει στο τραπέζι η πρόταση της ΕΛΜΙΝ (εταιρείας που εμπορεύεται τα τελευταία χρόνια το σμυρίγλι) για διάλογο με το Σωματείο. Μια ιδιωτική εταιρεία είναι αδύνατον να σχεδιάζει αξιοποίηση της σμύριδας με μονάδα εμπλουτισμού και επεξεργασίας και γενικά καθετοποίηση της παραγωγής, γιατί είναι υψηλού ρίσκου και απαιτεί σημαντικά ίδια κεφάλαια. Αντίθετα η εξόρυξη είναι εύκολο να διαγνώσουμε ότι είναι στις δυνατότητες και τις προθέσεις της. Αν είχε σκοπό να πραγματοποιήσει μια σοβαρή επένδυση, θα έπρεπε να διαπραγματεύεται με την εκάστοτε κυβέρνηση, που έχει την αποκλειστικότητα στην εμπορία της σμύριδας. Άλλωστε υπάρχουν και αναπτυξιακοί νόμοι που πριμοδοτούν τα αξιόλογα επιχειρησιακά σχέδια.
*Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η προμελέτη της ΕΛΕΒΜΕ για εξόρυξη 30 χιλιάδων τόνων ετησίως προέβλεπε την απασχόληση 17 ατόμων. Η όποια αξιοποίηση δεν μπορεί να αφεθεί σε ιδιώτες που στόχο θα έχουν σε μικρό χρονικό διάστημα να εξαφανίσουν τα βέβαια αποθέματα και να εξαφανιστούν. Η αξιοποίηση πρέπει να γίνει από τους εργαζόμενους προς όφελος δικό τους και της ορεινής Νάξου.
*Οι προτάσεις που έχουν κατατεθεί κατά καιρούς πρέπει να είναι ο οδηγός που θα κατευθύνει τις παραπέρα ενέργειες.
*Θα υπενθυμίσω τις προτάσεις, προτάσεις που εξακολουθούν να είναι επίκαιρες, και που είχαν κατατεθεί στον δήμαρχο κύριο Μ. Μαργαρίτη από τα μέλη της επιτροπής σμυριδικού του δήμου, τον Πρόεδρο της Κορώνου, την Πρόεδρο της Απειράνθου, τον Πρόεδρο του σωματείου σμυριδωρυκτών και εμένα σαν εκπρόσωπο των σμυριδεργατών, στις 14-5-2013:
*«…Η έρευνα αγοράς πιστεύουμε ότι πρέπει να είναι η αφετηρία για τις παραπέρα ενέργειες…
* Ταυτόχρονα με την έρευνα για την παγκόσμια διακίνηση του προϊόντος πρέπει να διερευνήσουμε τις νέες χρήσεις. Εδώ γίνεται φανερό ότι είναι απαραίτητη η συνεργασία με τα ελληνικά τεχνολογικά ιδρύματα και ειδικά με το ΕΜΠ.
* Η ορθολογική εκμετάλλευση του προϊόντος μπορεί να επιτευχθεί, όπως είπαμε, με εμπλουτισμό και καθετοποίηση της παραγωγής. Αυτό προϋποθέτει μεγάλη ποσότητα ενέργειας. Η Αμόμαξη, το βουνό που κυρίως παράγει το σμυρίγλι, παράγει και ενέργεια. Η εταιρεία που έχει νοικιάσει 600 στρέμματα από το Δήμο και έχει εγκαταστήσει το Αιολικό Πάρκο, έπρεπε με βάση τη συμφωνία ενοικίασης να έχει υλοποιήσει τις συμβατικές της υποχρεώσεις από το 2003, αλλά δεν το έχει πράξει. Η τοπική κοινότητα Κορώνου έχει θέσει το ζήτημα στο Δήμο, προκειμένου να καλέσει την εταιρεία σε διαπραγμάτευση από μηδενική βάση, δεδομένου ότι έχει αθετήσει πολλές από τις συμβατικές της υποχρεώσεις και η ίδια η σύμβαση παρέχει το δικαίωμα στο Δήμο να κηρύξει την εταιρεία έκπτωτη.
Μεταξύ των αιτημάτων που πρέπει να υποβάλλει ο Δήμος προς την εταιρεία κατά τη διαπραγμάτευση πρέπει να είναι και ειδικό τιμολόγιο παροχής ενέργειας, σε συνεννόηση με τη ΔΕΗ, για τη λειτουργία μονάδας αξιοποίησης της σμύριδας, εφόσον αυτή η μονάδα θα είναι συνεταιριστική-δημοτική. Ταυτόχρονα, οι τέσσερις από τους πέντε ανεμόμυλους, που έχει συμβατική υποχρέωση η εταιρεία να κατασκευάσει, μπορεί να παράγουν ενέργεια. Μια τέτοια συμφωνία θα λειτουργήσει προωθητικά για την παραγωγική αξιοποίηση της σμύριδας.
*Έργο υποδομής που είναι απαραίτητο για όλο το νησί αλλά ιδιαίτερα για την εξαγωγή της σμύριδας είναι εμπορικό λιμάνι.
*Ταυτόχρονα όμως πρέπει να εκπονηθεί και ειδικό αναπτυξιακό πρόγραμμα για την ορεινή Νάξο, ώστε να μπορούν να εργάζονται και να ζουν από την γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία και τον τουρισμό οι κάτοικοι από τα σμυριδοχώρια που δεν θα απορροφηθούν από την επιχείρηση αξιοποίησης της σμύριδας.
*Η τουριστική αξιοποίηση πρέπει παράλληλα να προωθηθεί με την επισκευή και επαναλειτουργία του εναέριου, την ολοκλήρωση του βιομηχανικού πάρκου στη Στραβολαγκάδα, την αποκατάσταση όλων των σταθμών φόρτωσης της σμύριδας, την επιλογή και οργάνωση κάποιων ορυχείων για να γίνουν προσβάσιμα στους επισκέπτες.
Η διατήρηση της παραγωγικής λειτουργίας των ορυχείων και η παραγωγική, τουριστική και πολιτιστική αξιοποίηση της σμύριδας είναι οι βασικές προϋποθέσεις για να παραμείνουν οι κάτοικοι στα σμυριδοχώρια. Βέβαια, το πρόβλημα δεν είναι σημερινό και απαιτεί ενότητα, μεθοδικότητα, προγραμματισμό, υπομονή, επιμονή, διαρκή και συνεπή αγώνα για την αναζήτηση των λύσεων. Το σμυριδικό είναι πολύπλευρο και δύσκολο θέμα και δε θα αντιμετωπιστεί με αποφάσεις μόνο τοπικού χαρακτήρα. Η κοινή, όμως, δράση σε όλα τα επίπεδα και η αποφασιστικότητά μας θα φέρουν θετικά αποτελέσματα».
Συνοψίζοντας τις προτάσεις και ιεραρχώντας τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν είναι:
*Ολοκλήρωση των ερευνών για τα αποθέματα σμύριδας από το ΙΓΜΕ.
*Έρευνα αγοράς.
*Έρευνα για τις νέες χρήσεις της σμύριδας.
*Επικαιροποίηση προμελέτης ΕΛΕΒΜΕ για τον εκσυχρονισμό της εξόρυξης.
*Μελέτη για κατασκευή μονάδας κοκκοποίησης, εμπλουτισμού και κατασκευής υποπροϊόντων.
*Επαναδιαπραγμάτευση από τον δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων με την εταιρεία «Αιολικό Πάρκο Νάξου» για να επιτευχθεί συμφωνία ειδικού τιμολογίου για την ηλεκτρική ενέργεια που θα απαιτηθεί για την καθετοποίηση της εκμετάλλευση της σμύριδας.
*Να δρομολογηθούν μελέτες για να κατασκευαστεί εμπορικό λιμάνι στη Νάξο.
*Να εκπονηθεί ειδικό αναπτυξιακό πρόγραμμα για την Ορεινή Νάξο.
*Να επικαιροποιηθεί η μελέτη του ΕΜΠ για την τουριστική αξιοποίηση των ορυχείων και των εγκαταστάσεων.
Είναι σημαντικές οι μελέτες και οι ενέργειες που πρέπει να γίνουν για να δημιουργηθούν προϋποθέσεις αξιοποίησης της σμύριδας. Οι προτάσεις πρέπει να είναι πειστικές και να δίνουν διέξοδο και στους εργαζόμενους που δεν θα απασχοληθούν στο νέο σχήμα. Τότε θα είναι ώριμες οι συνθήκες για σύσταση Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης Εκμετάλλευσης της Σμύριδας.
Δημήτρης Αντ. Μανδηλαράς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.