Αδράνεια, Αναβλητικότητα, Ανευθυνότητα. Τα «3Α» του πρώην Πρωθυπουργού έδωσαν στα προβλήματα της χώρας δυσθεώρητες διαστάσεις, σε μια μόλις διετία

Υπάρχει καλός και κακός κόσμος. Στον καλό κόσμο, οι σοσιαλιστές αυξάνουν τους φόρους για να χρηματοδοτήσουν αύξηση των δαπανών, ενώ οι φιλελεύθεροι μειώνουν τις δαπάνες του κράτους για να μπορέσουν να μειώσουν τους φόρους. Στον κακό κόσμο, οι σοσιαλιστές αυξάνουν τις δαπάνες χωρίς όμως να αυξήσουν τους φόρους, ενώ οι φιλελεύθεροι μειώνουν τους φόρους χωρίς να μειώσουν τις δαπάνες. Η διαφορά μεταξύ καλού και κακού κόσμου δεν είναι ιδεολογική. Είναι μια κυβερνητική αξία, μια πολιτική αρετή, που στη χώρα μας ευδοκίμησε ελάχιστα: η δημοσιονομική

υπευθυνότητα. Και στην περίοδο της χρεοκοπίας, που αποκαλούμε «κρίση», μάθαμε όλοι ότι δεν χρεοκοπήσαμε επειδή ασκήθηκαν φιλελεύθερες ή σοσιαλιστικές συνταγές διακυβέρνησης αλλά επειδή υπήρξε ένα ευρύ, βαθύ και διαχρονικό έλλειμμα δημοσιονομικής υπευθυνότητας.

Ας δούμε, λοιπόν, πώς μπορούμε να ποσοτικοποιήσουμε τις επιδόσεις των ελληνικών κυβερνήσεων στην κλίμακα της δημοσιονομικής υπευθυνότητας. Είναι δύσκολο να προκύψει εύληπτη και ξεκάθαρη εικόνα της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών. Τη θολώνουν μεγέθη όπως οι τόκοι, οι αμυντικές δαπάνες, οι δημόσιες επενδύσεις, τα έκτακτα έσοδα  (αποκρατικοποιήσεις π.χ.), αλλά και έκτακτα έξοδα (ολυμπιακά έργα π.χ.). Διαμορφώνονται έτσι τα τελικά μεγέθη των δημόσιων οικονομικών με τρόπο που παύουν να είναι αντιπροσωπευτικά και συγκρίσιμα. Υπάρχει, ωστόσο, ένας δείκτης που μπορεί να κάνει τη δουλειά, να δείξει με απλό και αξιόπιστο τρόπο τη δημοσιονομική ανευθυνότητα/υπευθυνότητα των κυβερνήσεων.

Η ερμηνεία των μεταβολών του δείκτη

Από τα δημόσια οικονομικά μπορούμε να απομονώσουμε εκείνες τις δαπάνες της Γενικής Κυβέρνησης που αφορούν μισθούς και κοινωνικές παροχές (συντάξεις, υγεία, πρόνοια) και εκείνα τα  έσοδα που αφορούν φόρους (άμεσους και έμμεσους) και ασφαλιστικές εισφορές1. Ορίζουμε ως Δείκτη Δημοσιονομικής Υπευθυνότητας (ΔΔΥ) το λόγο των προαναφερθέντων εσόδων προς τις δαπάνες. Η απόλυτη τιμή του δείκτη δεν έχει μονοσήμαντη ερμηνεία, διότι δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη τιμή του ΔΔΥ ως «ενδεδειγμένη». Οι μεταβολές του δείκτη, όμως, έχουν ξεκάθαρη ερμηνεία. Όταν ο Δείκτης Δημοσιονομικής Υπευθυνότητας μειώνεται, σημαίνει πως η κυβέρνηση αυξάνει τις παροχές προς τους πολίτες χωρίς να φροντίζει για την αντίστοιχη αύξηση των τακτικών εσόδων που θα χρηματοδοτήσουν τις αυξημένες παροχές. Και μεταφέρει έτσι το σχετικό βάρος στις επόμενες κυβερνήσεις και στις επόμενες γενιές. Η κυβέρνηση που αυξάνει τις δαπάνες του κράτους για μισθούς, συντάξεις και πρόνοια περισσότερο απ’ όσο αυξάνει τους φόρους, μπορεί να ειπωθεί πρόσκαιρα «φίλη του λαού», οπωσδήποτε πάντως είναι λιγότερο υπεύθυνη δημοσιονομικά.

Χρησιμοποιώντας τα στοιχεία της Eurostat² (εδώ) -αξιόπιστα και συγκρίσιμα αλλά, δυστυχώς, περιορίζονται στην 20ετία 1995-2014-  μπορεί κανείς να δημιουργήσει το παρακάτω γράφημα για τον ΔΔΥ. Στον προσεκτικό αναγνώστη που γνωρίζει πως το ελληνικό κράτος ήταν συστηματικά λιγότερο ή περισσότερο ελλειμματικό, υπενθυμίζω ότι στο γράφημα τα έσοδα υπερισχύουν των δαπανών, διότι για τον υπολογισμό του ΔΔΥ έχουν εξαιρεθεί πολλές δαπάνες του κράτους (λειτουργικά έξοδα, αμυντικές δαπάνες, δημόσιες επενδύσεις κ.α.).

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΤΡΑΤΟΠΟΥΛΟΣ