Πώς χιλιάδες Έλληνες αγρότες πήραν εκατομμύρια για βοσκοτόπια και αγροτικές εκτάσεις που δεν τους ανήκαν

 

Για εκτεταμένο σύστημα παράνομων αγροτικών επιδοτήσεων στην Ελλάδα με κοινοτικά κονδύλια κάνει λόγο εκτενές δημοσίευμα του Politicο.

Όπως αναφέρει το άρθρο, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) διερευνά δεκάδες υποθέσεις Ελλήνων πολιτών που φέρονται να εξασφάλισαν από το 2017 κοινοτικές επιδοτήσεις για βοσκοτόπια που δεν τους ανήκαν ή που δεν είχαν μισθώσει, ή για αγροτικές εργασίες που ουδέποτε έκαναν, στερώντας από τους πραγματικούς αγρότες χρήματα που δικαιούνταν.

χαρακτηριστικά «δουλειάς εκ των έσω»

Το Politico αναφέρει ότι η απάτη φέρει τα χαρακτηριστικά δουλειάς εκ των έσω. Όπως σημειώνει η EPPO εξετάζει πώς στήθηκε το σύστημα και την πιθανή εμπλοκή κρατικών Αρχών, ιδιαίτερα ανθρώπων εργαζόμενων στον ΟΠΕΚΕ (Oργανισμό Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων), που ήταν υπεύθυνος για την εποπτεία της διανομής των επιδοτήσεων.

Μολονότι οι εμπλεκόμενοι έχουν ήδη οδηγηθεί σε δίκη, δεν έχει απαγγελθεί κατηγορία σε κανέναν στον ΟΠΕΚΕ. «Αντίθετα, όποτε οι υπεύθυνοι στον οργανισμό προσπάθησαν να αναλάβουν δράση για να εξαρθρώσουν την απάτη, εκδιώκονταν από τον εκάστοτε υπουργό Γεωργίας», αναφέρει το δημοσίευμα.

Τα υπεξαιρεθέντα κονδύλια «μπορεί να ανέρχονται σε 45 εκατ. ευρώ ετησίως σε μια από τις μεγαλύτερες αγροτικές απάτες των τελευταίων χρόνων», γράφει το Politico. Κι όπως αναφέρει μεταξύ των πρώτων που παρατήρησαν τις παρατυπίες ήταν η Παρασκευή Τυχεροπούλου, επικεφαλής του Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου του ΟΠΕΚΕΠΕ, αλλά οι προϊστάμενοί της την παραγκώνισαν αποκλείοντάς την από τις βάσεις δεδομένων του οργανισμού και κλειδώνοντάς την έξω από το γραφείο της. Έκτοτε η EPPO την προσκάλεσε να συνδράμει στις έρευνες για τη διαλεύκανση της υπόθεσης.

Οι Ευρωπαίοι εισαγγελείς, που έχουν επιφορτιστεί με τον εντοπισμό κατάχρησης κοινοτικών κονδυλίων, ερευνούν την απάτη με τα βοσκοτόπια στην Ελλάδα από το 2021 και έχουν στο μικροσκόπιό τους κάπου 70 υποθέσεις, μία εκ των οποίων έχει ήδη εκδικαστεί σε ελληνικό δικαστήριο, που καταδίκασε σε φυλάκιση τους κατηγορούμενους. Άλλες δύο υποθέσεις θα εκδιαστούν στις 19 Φεβρουαρίου, λέει το Politico.

H ανατομία της απάτης

Τα κονδύλια της ΕΕ για τη στήριξη των αγροτών και των κτηνοτρόφων στην Ελλάδα διαχειρίζεται ο ΟΠΕΚΕΠΕ, που από το 2005 είναι η μοναδική αρχή της χώρας, που επιβλέπει την εκταμίευση των επιδοτήσεων στο πλαίσιο της ΚΑΠ.

Ο οργανισμός, ο οποίος εποπτεύεται από το υπουργείο Γεωργίας, καταβάλλει ετησίως 3 δισ. ευρώ σε 900.000 δικαιούχους, συμπεριλαμβανομένων των αγροτών, των γεωργικών συνεταιρισμών και των εξαγωγικών επιχειρήσεων.

Η απάτη, σύμφωνα με το Politico, ξεκίνησε μετά τις αλλαγές στη νομοθεσία της ΕΕ το 2017, οι οποίες άνοιξαν περισσότερες εκτάσεις για βοσκή στην περιοχή της Μεσογείου. Ο ευρύτερος ορισμός, για τον οποίο η Ελλάδα είχε ασκήσει πιέσεις, περιλάμβανε όχι μόνο βοσκότοπους, αλλά και θαμνότοπους και δασώδεις βοσκότοπους. Ως αποτέλεσμα σχεδόν διπλασιάστηκε η επιλέξιμη έκταση στην Ελλάδα και μαζί της και η ευκαιρία για τη διάπραξη απάτης.

Πώς λειτουργούσε το σύστημα

Αξιωματούχοι του ΟΠΕΚΕΠΕ και οι τεχνικές εταιρείες που συνεργάζονται μαζί του ήταν οι πρώτοι που απέκτησαν πρόσβαση στα νέα αρχεία γης. Αμέσως μετά άρχισαν να καταφθάνουν αιτήσεις από άτομα που υποτίθεται ότι ήταν ιδιοκτήτες ή ενοικιαστές βοσκοτόπων, αλλά ζούσαν σε εντελώς διαφορετικά μέρη της χώρας από τα αγροτεμάχια για τα οποία κατέθεσαν αιτήσεις, σύμφωνα με αρκετούς υπαλλήλους που έχουν εργαστεί στον οργανισμό και υπέβαλαν καταγγελίες, καθώς και έγγραφα εσωτερικού ελέγχου που είδε το Politico.

Οι αιτούντες δήλωναν την ιδιοκτησία γης χωρίς υποστηρικτικά έγγραφα, όπως συμβόλαια αγοράς και πώλησης και αντ' αυτού έγραφαν έναν αριθμό σε ένα έντυπο αίτησης. Σύμφωνα με μια οδηγία του ΟΠΕΚΕΠΕ, οι ελεγκτές του δεν ήταν υποχρεωμένοι να ελέγχουν τα συμβόλαια ή τους τίτλους ιδιοκτησίας ή να συγκρίνουν τις δηλώσεις με τις δηλώσεις προηγούμενων ετών.

Ορισμένες εκτάσεις δηλώθηκαν ως ιδιοκτησία ενός δικαιούχου το ένα έτος και στη συνέχεια ενός άλλου την επόμενη χρονιά. Το ίδιο κομμάτι γης ουδέποτε δηλώθηκε δύο φορές, πράγμα που υποδεικνύει, ότι κάποιος με συνολική πρόσβαση στα αρχεία ενορχήστρωνε το σύστημα, όπως δήλωσαν στο Politico αξιωματούχοι που συμμετείχαν στην έρευνα.

«Αυτή η απάτη δεν θα μπορούσε να είχε στηθεί χωρίς να υπάρχει κάποιος στην οργάνωση που να σου λέει ποια κομμάτια γης είναι διαθέσιμα σε όλη τη χώρα και να ενορχηστρώνει ότι δεν θα υπάρξουν "διπλές κρατήσεις" στους υποτιθέμενους ιδιοκτήτες της γης», δήλωσε στο Politico πρώην αξιωματούχος του ΟΠΕΚΕΠΕ.

«Αποδείξεις συνενοχής»

Νυν και πρώην αξιωματούχοι περιγράφουν ένα σύστημα που λειτουργούσε σε τρία επίπεδα: Ο ΟΠΕΚΕΠΕ έδινε πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τις διαθέσιμες εκτάσεις βοσκής στους τεχνικούς του συμβούλους.

Oι υπάλληλοι της απάτης έκαναν τα στραβά μάτια σε ύποπτες αιτήσεις ή εξέδιδαν εγκυκλίους, οι οποίες βοηθούσαν τους δράστες να αποφύγουν την έρευνα, ενώ τα στελέχη του οργανισμού που προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν το σύστημα εκδιώχθηκαν.

«Αυτό δεν θα ήταν δυνατό χωρίς τον συντονισμό κάποιου που έχει πρόσβαση στον χάρτη με τις διαθέσιμες εκτάσεις και το τι έχει ήδη δηλωθεί», δήλωσε υπάλληλος του υπουργείου Γεωργίας. 

Σε ποια περιοχή της Ελλάδας καταγράφηκαν οι περισσότερες πλαστές αιτήσεις

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ οι περισσότερες πλαστές δηλώσεις έγιναν από άτομα στην Κρήτη, η οποία έλαβε τα δύο τρίτα των συνολικών γεωργικών επιδοτήσεων της Ελλάδας από την ΕΕ το 2020. Σε συμβόλαια και νομικά έγγραφα άτομα από την Κρήτη ισχυρίζονται ότι κατέχουν γη αλλού - από τη βόρεια Ελλάδα μέχρι την Πελοπόννησο και τα νησιά.

«Υπάρχουν τόσοι πολλοί αγρότες από την Κρήτη που δηλώνουν γη σε όλη την Ελλάδα, καμία από τις αιτήσεις δεν τυχαίνει να εμπίπτει στην ίδια περιοχή και κανείς δεν δηλώνει το ίδιο κομμάτι γης», πρόσθεσε ο αξιωματούχος του υπουργείου Γεωργίας.

Το 2019, δύο άτομα από το Ρέθυμνο υπέβαλαν αίτηση για επιδότηση για εκμίσθωση γης στη Τζια προκειμένου να τη χρησιμοποιήσουν ως βοσκότοπο. Η αίτησή τους περιελάμβανε μισθωτήρια συμβόλαια που αναγνώριζαν ως ιδιοκτήτες δύο άλλους κατοίκους του Ρεθύμνου. Έλαβαν περίπου 73.000 ευρώ από κονδύλια της ΕΕ.

Το επόμενο έτος δύο άλλοι παραγωγοί από το Ρέθυμνο μίσθωσαν την ίδια έκταση στην Τζια, που εμφανιζόταν να έχει νέους ιδιοκτήτες στα συμβόλαια που υποβλήθηκαν στον ΟΠΕΚΕΠΕ.

«Οι υποτιθέμενοι εναλλασσόμενοι ιδιοκτήτες των ίδιων τεμαχίων γης στην Τζιά των Κυκλάδων άλλαζαν τη γη σαν τα πουκάμισα», ανέφερε έκθεση που υπέβαλε στους εισαγγελείς Ρεθύμνου ο τότε πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, Γρηγόριος Βάρρας. «Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για συνενοχή».

Οι πρώτες καταδίκες

Ελληνικό δικαστήριο καταδίκασε τον Οκτώβριο τους απατεώνες του Ρεθύμνου σε ποινές φυλάκισης 12 έως 24 μηνών - οι πρώτες μεγάλες καταδίκες για το ψεύτικο σύστημα βόσκησης. Η υπόθεση υποστηρίχθηκε από στοιχεία και δεδομένα που υπέβαλε η EPPO και ένας Ευρωπαίος εισαγγελέας συμμετείχε στην ακροαματική διαδικασία, αναφέρει το Politico.

Σε μια άλλη υπόθεση, η οποία εκδικάζεται στις 19 Φεβρουαρίου, ένας άνδρας από την Κρήτη ισχυρίστηκε ότι ήταν ο ιδιοκτήτης βοσκοτόπων στον Γράμμο, στη βορειοδυτική Ελλάδα.

Το άτομο αυτό, πρώην υπεργολάβος του υπουργείου Γεωργίας, κατηγορείται μαζί με μέλη της οικογένειάς του ότι έλαβε χιλιάδες ευρώ, αφού ισχυρίστηκε ότι νοίκιασε 450 στρέμματα σε ορεινή περιοχή κοντά στα ελλληνο-αλβανικά σύνορα.

Το άτομο επέστρεψε την «αχρεωστήτως» καταβληθείσα επιδότηση, ελπίζοντας να γλιτώσει την τιμωρία. Ωστόσο, ο ίδιος και άλλα πέντε μέλη της οικογένειας αντιμετωπίζουν κατηγορίες σε βαθμό κακουργήματος. Οι δικηγόροι των υπόπτων αρνήθηκαν να σχολιάσουν εκ μέρους τους.

Απομακρύνσεις από τον ΟΠΕΚΕΠΕ

Ο πρώτος επικεφαλής του ΟΠΕΚΕΠΕ που απομακρύνθηκε από το τιμόνι του οργανισμού ήταν ο Γρηγόριος Βάρρας, επί των ημερών του οποίου ήρθαν το 2020 στο φως οι παρατυπίες.

Στο πλαίσιο δειγματοληπτικών ελέγχων εκείνο το έτος, η Τυχεροπούλου συνέκρινε δηλώσεις για τα ίδια κομμάτια γης σε διαφορετικά έτη. «Αυτή η μεθοδολογία ελέγχου οδήγησε στην αποκάλυψη ενός εκτεταμένου συστήματος το οποίο, μέσω ψευδών δηλώσεων ιδιοκτησίας, λάμβανε παράνομα επιδοτήσεις της ΕΕ», δήλωσε ο δικηγόρος της.

Ο Βάρρας αποφάσισε το 2020 να μπλοκάρει 3.500 ΑΦΜ, που συνδέονταν με ύποπτες αιτήσεις, προκειμένου να ελεγχθούν σωστά. Τρεις υποθέσεις εστάλησαν στους Έλληνες εισαγγελείς. Η EPPO ενεπλάκη αργότερα σε αυτή την έρευνα.

Στη συνέχεια, τον Νοέμβριο του 2020, ο τότε υπουργός Γεωργίας, Μάκης Βορίδης, αξίωσε την παραίτηση του Βάρρα και η έρευνα πάγωσε. Τρία στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ δήλωσαν ότι ο Βάρρας εξαναγκάστηκε να αποχωρήσει λόγω της έρευνας, όπως ανέφεραν τότε και ελληνικά ΜΜΕ.

Ο Μάκης Βορίδης το αρνείται: «Ουδέποτε είπα ο,τιδήποτε για την έρευνα στον Βάρρα, ούτε θα μπορούσα καθώς δεν είχαν την αρμοδιότητα να το κάνω. Αυτή ασκείται αποκλειστικά από τον πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ», δήλωσε στο Politico.

Φρένο στις έρευνες του ΟΠΕΚΕΠΕ

Το 2021, παρά την αποτελεσματικότητα της μεθοδολογίας της Τυχεροπούλου, ο ΟΠΕΚΕΠΕ έδωσε εντολή στους ελεγκτές του να περιορίσουν τους ελέγχους τους σε ένα μόνο χρονο και είπε ότι δεν υπήρχε ανάγκη να ελεγχθούν οι τίτλοι ιδιοκτησίας.

«Αυτές οι οδηγίες δημιούργησαν την εντύπωση... ότι υπήρχαν υπάλληλοι εντός του οργανισμού που ήταν έτοιμοι να παρέχουν μια ομπρέλα προστασίας και κάλυψης για τα κυκλώματα που καταχράστηκαν τα κονδύλια της ΕΕ», δήλωσε ο δικηγόρος της Τυχεροπούλου.

Το 2023, ένας άλλος πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, ο Ευάγγελος Σημανδράκος, μπλόκαρε 6.000 ΑΦΜ που ήταν ύποπτοι για ανακριβείς δηλώσεις. Ο Σημανδράκος δέχθηκε σύντομα επίθεση από τον τότε υπουργό Γεωργίας, Λευτέρη Αυγενάκη, ο οποίος εκπροσωπεί εκλογική περιφέρεια στην Κρήτη.

Ο Αυγενάκης απαίτησε την παραίτησή του, επικαλούμενος προβλήματα με τις πληρωμές του ΟΠΕΚΕΠΕ. Ο Σημανδράκος αρχικά αρνήθηκε, ισχυριζόμενος ότι η πίεση οφειλόταν στη συνεχιζόμενη έρευνα. Τελικά υπέβαλε την παραίτησή του και αντικαταστάθηκε από τον αναπληρωτή του, Κυριάκο Μπαμπασάδη.

Διορθωτικά μέτρα

Τον Μάρτιο του 2024, η Κομισιόν επέβαλε στην Ελλάδα πρόστιμο ύψους 283 εκατ. ευρώ για κακοδιαχείριση στον ΟΠΕΚΕΠΕ αναφορικά με τις καταβολές ενισχύσεων της ΕΕ κατά τα έτη 2020, 2021 και 2022.

Εν συνεχεία η Κομισιόν έθεσε επί 12μηνο υπό επιτήρηση τον ΟΠΕΚΕΠΕ επικαλούμενη ελλείψεις και καθυστερήσεις στη διανομή των κονδυλίων. «Η έλλειψη επαρκών, αποτελεσματικών και άμεσων διορθωτικών μέτρων μπορεί να οδηγήσει στην ανάκληση της διαπίστευσης του ΟΠΕΚΕΠΕ», έγραψε η Κομισιόν σε μια ιδιαίτερα επικριτική επιστολή προς τις ελληνικές Αρχές, αναφέρει το δημοσίευμα του Politico.

Στις 11 Σεπτεμβρίου ο νυν υπουργός Γεωργίας Κωνσταντίνος Τσιάρας έθεσε τον ΟΠΕΚΕΠΕ υπό την εποπτεία του υπουργείου του και συναίνεσε σε ένα σχέδιο δράσης με το τμήμα Γεωργίας της Κομισιόν για την εξυγίανση του οργανισμού.

Το τελευταίο κεφάλαιο του δράματος εκτυλίχθηκε μετά την καταδίκη στις 4 Οκτωβρίου των Κρητικών που εμπλέκονται στις αξιώσεις της Τζιας. Στις 14 Οκτωβρίου, ο επικεφαλής του ΟΠΕΚΕΠΕ Μπαμπασίδης απομάκρυνε αιφνιδιαστικά «για λόγους ανικανότητας» την Τυχεροπούλου, την επικεφαλής ελεγκτή που είχε αποκαλύψει πρώτη το σύστημα εξαπάτησης.

Μάλιστα απαγορεύτηκε στην Τυχεροπούλου, βετεράνο του ΟΠΕΚΕΠΕ επί 22 χρόνια, η πρόσβαση στους φακέλους της και η πόρτα του γραφείου της σφραγίστηκε. Η ίδια έχει προσφύγει στη Δικαιοσύνη με στόχο την επαναπρόσληψή της και την ακύρωση των εις βάρος της αποφάσεων, ενώ ο οργανισμός έχει ασκήσει ανταγωγή.

Αρκετοί Έλληνες και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν στο Politico ότι η EPPO έχει έκτοτε ζητήσει να αποσπαστεί η Τυχεροπούλου στο γραφείο του στην Αθήνα με την ιδιότητα του εμπειρογνώμονα.

«Λαμβάνοντας υπόψη την εξαιρετική εμπειρογνωμοσύνη της κας Τυχεροπούλου, ο στόχος αυτής της απόσπασης είναι να υποστηρίξει τις έρευνες της EPPO για απάτες που αφορούν ιδίως επιδοτήσεις που χρηματοδοτούνται από το ΕΤΠΑ και το ΕΓΤΑΑ», δήλωσε αξιωματούχος της EPPO.

Κληθείς να σχολιάσει την απομάκρυνση της Τυχεροποούλου ο επικεφαλής του ΟΠΕΚΕΠΕ Μπαμπασίδης δήλωσε ότι δεν μπορεί να σχολιάσει ατομικά ζητήματα προσωπικού.

Ο υπουργός Γεωργίας, Τσιάρας, συναντήθηκε στα τέλη Νοεμβρίου με αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας και μολονότι δεν αποκαλύφθηκαν λεπτομέρειες της συνάντησης, στη συνέχεια ζήτησε την παραίτηση του Μπαμπασίδη. Η EPPO επιβεβαίωσε τη συνάντηση με τον Τσιάρα, αλλά δεν αποκάλυψε το αντικείμενο της συζήτησης.

«Η εντολή μου προς τη νέα διοίκηση είναι να προχωρήσει στην εφαρμογή του σχεδίου δράσης το συντομότερο δυνατό. Ο στόχος αυτός είναι το μεγάλο μας στοίχημα», δήλωσε ο υπουργός στο Politico.