Νάξος: Προτάσεις Συλλόγου Μηχανικών στα πλαίσια της διαβούλευσης για το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο

Αναλυτικά αναφέρουν:

Πάγια θέση του Συλλόγου Μηχανικών Νάξου, την οποία προβάλει σε κάθε δημόσια συζήτηση, είναι η ανάγκη χωροταξικής μελέτης για ολόκληρο το νησί της Νάξου, η οποία θα καθορίσει χρήσεις γης, όρους δόμησης, περιοχές προστασίας και θα δώσει τις γενικές κατευθύνσεις ώστε η ανάπτυξη του νησιού να καταστεί βιώσιμη και αειφόρος.

Όταν ο Δήμος κατέθεσε την σχετική αίτηση, μέσω δελτίου τύπου επικροτήσαμε την απόφαση αυτή και δηλώσαμε ότι τόσο οι φορείς, όσο και οι πολίτες πρέπει να στηρίξουν αυτή την προσπάθεια, βάζοντας το «εμείς» πάνω από το «εγώ». Αυτή τη φορά η μελέτη να ολοκληρωθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Ως Σύλλογος, συμμετείχαμε με χαρά και ενδιαφέρον στην πρώτη συνάντηση με την μελετητική ομάδα, η οποία παρουσίασε το αντικείμενο της μελέτης και τα στάδια αυτής, ζητώντας παράλληλα από τους φορείς να καταθέσουν τις προτάσεις τους. Στα πλαίσια αυτής της ανοικτής πρόσκλησης, τα μέλη του Συλλόγου μας συζήτησαν εκτενώς προκειμένου να διατυπωθούν οι θέσεις μας, οι οποίες δεν αφορούν υποχρεωτικά το αντικείμενο της συγκεκριμένης μελέτης, αλλά διατυπώνουν ένα ευρύτερο πλαίσιο σκέψης και προβληματισμού για το παρόν και το μέλλον του νησιού.

Μεθοδολογικά, το πρώτο βήμα προσέγγισης όλων αυτών των ζητημάτων είναι η καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης, τόσο των θετικών χαρακτηριστικών της, όσο και των προβλημάτων της. Να γνωρίζουμε με ακρίβεια που βρισκόμαστε. Ακολουθεί η εκτίμηση των κινδύνων και των συνεπειών τους αν δεν ληφθούν μέτρα προστασίας. Επόμενο βήμα, στο οποίο πρέπει να απαντήσει ο καθένας από εμάς, είναι ποια κατεύθυνση θέλουμε να δώσουμε στην αναπτυξιακή πορεία του νησιού. Να απαντήσουμε στο ερώτημα:

«Πώς θέλουμε τη Νάξο σε 15 χρόνια από σήμερα και πως θέλουμε να ζούμε εμείς σε αυτή;».

Ως αποτέλεσμα των παραπάνω βημάτων, θα ακολουθήσει το τέταρτο και τελευταίο στάδιο που είναι οι προτάσεις κανόνων, περιορισμών, έργων, υποδομών που πρέπει να γίνουν ώστε σε 15 χρόνια η Νάξος να είναι όπως την ονειρευόμαστε.

1. Σημερινή κατάσταση:
Η Νάξος, το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, είναι ένας τόπος εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς, που συνδυάζει μοναδικές παραλίες (διαφορετικές στην ανατολική σε σχέση με την δυτική πλευρά), με ένα ιδιαίτερο τοπίο στην ενδοχώρα (που συνδυάζει πεδινές, ημιορεινές και ορεινές περιοχές που συνδυάζουν βραχώδη τοπία με περιοχές έντονης βλάστησης). Τα χαρακτηριστικά αυτά του νησιού βοηθούν στην ανάπτυξη τόσο της γεωργίας, όσο και της κτηνοτροφίας, προσφέροντας αυτάρκεια στους κατοίκους. Αποτέλεσμα είναι η Νάξος να κατοικείται αδιάλειπτα εδώ και χιλιετίες, επομένως πέραν της φυσικής της ομορφιάς έχει να επιδείξει και πλήθος πολύ σημαντικών μεμονωμένων μνημείων αλλά και οικιστικών συνόλων από όλες τις περιόδους της ιστορικής της διαδρομής.

Εύλογα επομένως τις τελευταίες δεκαετίες η Νάξος αναπτύχθηκε ως ένας δημοφιλής τουριστικός προορισμός, με συνεχώς αυξανόμενη ροή τουριστών. Αξιολογώντας τη σημερινή κατάσταση διαπιστώνουμε τα εξής:

1.1 Η αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή παραμένει σημαντική δραστηριότητα στην οικονομία του νησιού, αισθητά όμως μειωμένη σε σχέση με το παρελθόν. Πολλά από τα παραγόμενα προϊόντα, όπως η πατάτα, τα τυριά και τα κρέατα ορεινής Νάξου είναι γνωστά σε ολόκληρη την Ελλάδα για την ποιότητά τους (η γραβιέρα ειδικά συγκαταλέγεται στα καλύτερα τυριά του κόσμου). Η δυσκολία όμως χρήσης μηχανών στην παραγωγή λόγω των μικρών ιδιοκτησιών και της μορφολογίας του εδάφους, η ανάπτυξη του τουρισμού που στερεί σταδιακά διαθέσιμους πόρους από την πρωτογενή παραγωγή, καθώς και η στροφή των νέων στον τουρισμό ως μια πιο θελκτική επαγγελματική διέξοδο, έχει σαν αποτέλεσμα τη σταδιακή συρρίκνωση του πρωτογενούς τομέα.
1.2 Η τουριστική ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών, έχει προσφέρει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη του νησιού. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι η Νάξος είναι μια από τις ελάχιστες περιοχές της Ελλάδας όπου στην τελευταία απογραφή ο πληθυσμός αυξήθηκε αντί να μειωθεί, καθώς πολλοί άνθρωποι τόσο από την Ελλάδα, όσο και από το εξωτερικό, μετακόμισαν μόνιμα στη Νάξο τα τελευταία χρόνια.
1.3 Η τουριστική ανάπτυξη δεν έγινε βάσει σχεδιασμού και δεν συνοδεύτηκε από την ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών, με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται σημαντικά προβλήματα κάθε καλοκαίρι, όπως το κυκλοφοριακό, η στάθμευση, η ταλαιπωρία κατά τη χρήση του λιμανιού, η έλλειψη νερού, η υπερσυγκέντωση κόσμου σε συγκεκριμένες περιοχές.
1.4 Πέραν των επισκεπτών, οι ίδιοι οι κάτοικοι, κυρίως της Χώρας, νιώθουν ότι σταδιακά υποβαθμίζεται η ποιότητα ζωής τους. Η έλλειψη δημόσιων χώρων (πεζόδρομοι, πεζοδρόμια, πλατείες, πάρκα), η κακή ποιότητα των ήδη υφιστάμενων, η έλλειψη κατοικιών, η εικόνα νεκρής πόλης των τουριστικών περιοχών τον χειμώνα, η έλλειψη ή η ανεπάρκεια σημαντικών χρήσεων ή υποδομών, είναι μερικά από τα προβλήματα που οι μόνιμοι κάτοικοι θεωρούν ότι υποβαθμίζουν την ζωή τους.
1.5 Η έντονη τουριστική ανάπτυξη έχει επίσης ως άμεσο αποτέλεσμα την αύξηση της οικοδομικής δραστηριότητας νόμιμης αλλά και μη. Η δραστηριότητα αυτή απασχολεί σημαντικό αριθμό εργαζομένων (ο οποίος παρ’ όλα αυτά δεν επαρκεί), όμως από την άλλη αλλάζει με ραγδαίο τρόπο την εικόνα πολλών περιοχών του νησιού. Συγκρίνοντας κανείς φωτογραφίες της Νάξου πριν από μερικά χρόνια με τη σημερινή κατάσταση διαπιστώνει ότι πολλές περιοχές έχουν αλλάξει σε βαθμό μη αναστρέψιμο.
1.6 Η τουριστική ανάπτυξη είναι ανισόρροπη και δεν αφορά το σύνολο του νησιού αλλά μόνο ένα μικρό γεωγραφικό τμήμα του που περιλαμβάνει τη Χώρα και τη δυτική ακτογραμμή. Το 95% της τουριστικής κίνησης συγκεντρώνεται εκεί με αποτέλεσμα την εμφάνιση σημαντικών προβλημάτων σε αυτό το τμήμα του νησιού. Στην ορεινή Νάξο, η έλλειψη τουριστικής ανάπτυξης, σε συνδυασμό με την παρακμή οικονομικών δραστηριοτήτων του παρελθόντος όπως η εξόρυξη σμύριδας, έχει σαν αποτέλεσμα να ερημώσουν όλα τα χωριά της. Ενώ δηλαδή ο συνολικός πληθυσμός του νησιού αυξήθηκε σημαντικά, ο πληθυσμός της περιφερειακής ενότητας Δρυμαλίας μειώθηκε!
1.7 Η ανισόρροπη ανάπτυξη οφείλεται και στην ανισόρροπη κατανομή των υποδομών. Όλες είναι συγκεντρωμένες στη Χώρα, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι της ορεινής Νάξου να στερούνται πρόσβαση σε σημαντικές υποδομές (παιδικοί σταθμοί, σχολεία, υπηρεσίες, αθλητικές υποδομές, πολιτιστικές υποδομές κ.λπ.).

2. Κίνδυνοι:

Αν η Νάξος συνεχίζει να πορεύεται με τον ίδιο τρόπο τα επόμενο χρόνια, χωρίς να ληφθούν μέτρα, σύντομα θα έρθει αντιμέτωπη με σημαντικά προβλήματα.

2.1 Η ολοένα αυξανόμενη άφιξη τουριστών κάθε χρόνο στη Χώρα και τη δυτική Νάξο θα διογκώνει τα προβλήματα, με αποτέλεσμα οι τουρίστες αντί να απολαμβάνουν τις διακοπές τους θα δυσανασχετούν. Σταδιακά η Νάξος θα υποβαθμίζεται ως τουριστικός προορισμός, με αποτέλεσμα στο τέλος να έρχονται λιγότεροι τουρίστες και αυτοί χαμηλού εισοδήματος.
2.2 Ο υπερτουρισμός, σε συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη οικοδομική δραστηριότητα, θα αλλάξει οριστικά τη φυσιογνωμία μερικών από τις ωραιότερες περιοχές του νησιού. Περιοχές που αποτελούν πόλο έλξης τουριστών θα υποβαθμιστούν και θα αποτελούν περιοχές τις οποίες θα αποφεύγουν, με αποτέλεσμα στο τέλος να αποφεύγουν το ίδιο το νησί.
2.3 Η ολοένα αυξανόμενη τουριστική ανάπτυξη σε συνδυασμό με την ολοένα μειούμενη πρωτογενή παραγωγή θα έχει ως αποτέλεσμα η οικονομία της Νάξου να εξαρτάται απόλυτα από τον τουρισμό και να την καθιστά εξαιρετικά ευάλωτη σε πιθανές μελλοντικές κρίσεις του τουρισμού διεθνώς.
2.4 Η περιβαλλοντική υποβάθμιση θα εμφανίζεται με πολλά πρόσωπα και θα έχει ποικίλες συνέπειες. Η εξάντληση πόρων όπως το νερό, θέτει σε κίνδυνο την αγροτική παραγωγή, τον τουρισμό αλλά και τη διαβίωση των μόνιμων κατοίκων. Η εγκατάλειψη της γεωργικής γης και η οικοδόμησή της θα περιορίσει ακόμα περισσότερο την πρωτογενή παραγωγή. Η συνεχής αλλοίωση του τοπίου, η καταστροφή των παραλιών, η αλλοίωση των παραδοσιακών οικισμών, η ρύπανση θα στερήσουν από τη Νάξο όλα τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα που την καθιστούν δημοφιλή τουριστικό προορισμό.
2.5 Όταν ο άνθρωπος δεν σέβεται τη φύση εκείνη τον εκδικείται. Η κλιματική κρίση μας φέρνει αντιμέτωπους με έντονα φαινόμενα όπως πλημμύρες, φωτιές, άνοδο της στάθμης της θάλασσας (φαινόμενο στο οποίο η Νάξος είναι ιδιαίτερα ευάλωτη). Αν δεν τα λάβουμε πλέον υπόψη, στο μέλλον μπορεί να αντιμετωπίσουμε πολύ κρίσιμες καταστάσεις.

3. Πως θέλουμε τη Νάξο και πως θέλουμε να ζούμε σε αυτή;

Η Νάξος είναι ένα νησί με εξαιρετικές δυνατότητες περεταίρω ανάπτυξης. Μπορεί να προσφέρει σε όλους τους κατοίκους της ευημερία, διατηρώντας παράλληλα τη φυσιογνωμία της. Γιατί να αρκεστούμε σε κάτι λιγότερο:

3.1 Πρωτογενής τομέας:
Ο πρωτογενής τομέας παρουσιάζει συρρίκνωση τα τελευταία χρόνια, όμως έχει τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης. Αντί όμως να συγκρούεται με τον τουρισμό, καθώς μοιράζονται την ίδια γη και το ίδιο νερό, θα πρέπει ο ένας να βοηθά τον άλλο. Στόχος πρέπει να είναι η παραγωγή προϊόντων εξαιρετικής ποιότητας, τα οποία θα προωθούνται σε όλα τα εστιατόρια και σε όλες τις τουριστικές μονάδες. Η Νάξος πρέπει να αναπτυχθεί ως γαστρονομικός τουριστικός προορισμός και να αναπτύξει μια σύγχρονη κουζίνα που θα βασίζεται στα προϊόντα της. Πέραν των ήδη γνωστών προϊόντων θα πρέπει να προωθηθούν και νέα.

Ο μοναδικός ελαιώνας της Τραγαίας θα πρέπει να παράξει το αντίστοιχο εξαιρετικό λάδι , ενώ εξαιρετικές προοπτικές έχει και η παραγωγή κρασιού. Τα προϊόντα αυτά θα πρέπει να συσκευάζονται και να πωλούνται με τρόπο ανάλογο της ποιότητάς τους και κάθε τουρίστας που έρχεται στο νησί πριν φύγει να παίρνει μέσω αυτών, ένα κομμάτι της Νάξου μαζί του. Αυτή η υπεραξία θα μπορέσει να καλύψει το αυξημένο κόστος παραγωγής λόγω της νησιωτικότητας και της δυσκολίας εκβιομηχάνισης της παραγωγής.

3.2 Τουριστική ανάπτυξη:
Ως προς την τουριστική ανάπτυξη, βασικός στόχος πρέπει να είναι η αειφορία της. Ενώ η μέχρι τώρα η τουριστική ανάπτυξη συγκρούεται με την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς, θα πρέπει από εδώ και πέρα να στηριχτεί στην προστασία και ανάδειξη αυτών των δύο συγκριτικών πλεονεκτημάτων της. Αυτή η επιλογή θα δώσει μια υπεραξία στο τουριστικό προϊόν, το οποίο απευθύνεται σε ένα κοινό ολοένα και πιο ευαισθητοποιημένο σε περιβαλλοντικά ζητήματα.
Επίσης, όπως έχουμε αναφέρει και στο παρελθόν, η τουριστική ανάπτυξη πρέπει να κινηθεί σε δύο άξονες. Στην πεδινή, ήδη τουριστικά ανεπτυγμένη Νάξο στόχος πλέον πρέπει να είναι ο ποιοτικός και όχι ο μαζικός τουρισμός. Η αύξηση των εσόδων θα πρέπει να προέλθει από την αύξηση των τιμών, οι οποίες θα ανταποκρίνονται σε υψηλοτέρου επιπέδου υπηρεσίες και θα απευθύνονται σε τουρίστες υψηλοτέρου εισοδήματος, καθώς επίσης και στη μέγιστη διεύρυνση της τουριστικής σεζόν. Ο αριθμός των επισκεπτών στο νησί μπορεί να αυξηθεί μόνο εφόσον οι επιπλέον τουρίστες διασπαρθούν στο υπόλοιπο νησί, το οποίο έχει τεράστιες προοπτικές.

3.3 Ποιότητα ζωής:
Ως κάτοικοι αυτού του νησιού, θέλουμε σε 15 χρόνια, η ποιότητα ζωής στο νησί να είναι πολύ καλύτερη από τη σημερινή, όχι τόσο για εμάς, όσο για τα παιδιά μας.
Οι κάτοικοι της Χώρας ζητούν δημόσιο χώρο! Η έλλειψη τους και η κακή κατάσταση όσων υπάρχουν, στερούν από τους κατοίκους της χώρους αναψυχής, περιπάτου, διασκέδασης και κοινωνικής συναναστροφής. Οι άνθρωποι είναι κοινωνικά όντα, θέλουν να ζούνε μαζί, θέλουν να συναναστρέφονται μεταξύ τους, επομένως η ύπαρξη δημόσιων χώρων που βοηθούν σε αυτή την κοινωνική συναναστροφή είναι καταλυτικής σημασίας για το ευ ζην.

Οι κάτοικοι της ορεινής Νάξου, αγαπούν τα χωριά τους, θέλουν να συνεχίσουν να ζουν σε αυτά, όμως λόγω έλλειψης υποδομών, σε συνδυασμό με την υστέρησή τους σε οικονομική ανάπτυξη, τα βλέπουν να ερημώνουν, με αποτέλεσμα η ζωή σε αυτά να γίνεται ακόμα πιο δυσχερής. Το πρόβλημα έλλειψης κοινωνικής συναναστροφής εκεί δεν οφείλεται στην έλλειψη δημόσιων χώρων αλλά στην έλλειψη κατοίκων.

Αντίστοιχο πρόβλημα υπάρχει και στις αμιγώς τουριστικές περιοχές του νησιού. Ενώ το καλοκαίρι σφύζουν από ζωή, η εικόνα το χειμώνα είναι αυτή μιας έρημης πόλης, καθόλου θελκτικής για μόνιμη διαβίωση.

3.4 Περιβάλλον:
Η προστασία και ανάδειξη τους περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς πρέπει να γίνει ο κυρίαρχος στόχος όχι μόνο της χωροταξικής μελέτης, αλλά τόσο της δημοτικής αρχής και της τοπικής κοινωνίας. Η Νάξος μπορεί και πρέπει να γίνει πρότυπο περιβαλλοντικής διαχείρισης. Να γίνει ένα πράσινο νησί και να προβληθεί ως τέτοιο.

4. Τι πρέπει να γίνει για να πετύχουμε τους στόχους μας;

Βασικό αντικείμενο του ΕΠΣ είναι ο προσδιορισμός των χρήσεων και των όρων δόμησης σε ολόκληρη τη Νάξο, τόσο στις εκτός σχεδίου περιοχές, όσο και στους οικισμούς. Και εμείς ως μηχανικοί κυρίως σε αυτό το κομμάτι μπορούμε να συνδράμουμε.

4.1 Εκτός σχεδίου δόμηση:
Το πιο επίμαχο κομμάτι της συζήτησης είναι η εκτός σχεδίου δόμηση, αντικείμενο που είναι στην επικαιρότητα πανελληνίως όλο και πιο συχνά. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η εκτός σχεδίου δόμηση όπως την ξέρουμε είναι μια ελληνική ιδιαιτερότητα η οποία γίνεται ολοένα και πιο προβληματική. Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον και από τους προϊστορικούς χρόνους ανέπτυξε οικισμούς, στη συνέχεια χωριά και πόλεις για να συνευρίσκεται με άλλους ανθρώπους. Οι εκτός σχεδίου περιοχές αφορούσαν χρήσεις που δεν μπορούν να χωροθετηθούν εντός πόλης και οι όποιες κατοικίες αφορούσαν αγροτικές οικογένειες προκειμένου να είναι κοντά στη γη τους. Στην Ελλάδα όμως, ο συνδυασμός της αστυφιλίας σε συνδυασμό με την παντελή έλλειψη πολεοδομικού σχεδιασμού είχε ως αποτέλεσμα την ερήμωση των χωριών και την καταστροφή των πόλεων. Χωρίς καμία πρόβλεψη οι πόλεις στερούνται δημόσιων χώρων, η ποιότητα ζωής σε αυτές είναι εξαιρετικά χαμηλή, η χρήση αυτοκινήτου ολοένα και πιο απαραίτητη, επομένως έπαψαν να προσφέρουν στους ανθρώπους ποιοτική και κοινωνική ζωή. Υπό αυτές τις συνθήκες η κατοίκηση σε εκτός σχεδίου περιοχές άρχισε να γίνεται όλο και πιο θελκτική. Εφόσον η χρήση του αυτοκινήτου είναι υποχρεωτική για οποιαδήποτε μετακίνηση, ο κόσμος μεταφέρθηκε εκτός πόλης, όπου μπορεί τουλάχιστον να απολαύσει έναν ιδιωτικό κήπο και περισσότερη ησυχία. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και στη Νάξο, παρά το μικρό μέγεθος της Χώρας, η οποία οριακά χαρακτηρίζεται πόλη. Η έλλειψη δημόσιων χώρων, η καθημερινή χρήση αυτοκινήτου, η όχληση, αλλά και η έλλειψη οικοπέδων, στρέφει τον κόσμο εκτός σχεδίου.

Το αποτέλεσμα είναι η σταδιακή διάχυση της δόμησης στις εκτός σχεδίου περιοχές οι οποίες αλλοιώνονται και υποβαθμίζονται. Η περιοχή από την Στελίδα μέχρι το Καστράκι παρουσιάζει την εικόνα που παρουσιάζει η Μύκονος, η Πάρος και η Σαντορίνη, όπου οι οικισμοί πλέον δεν ξεχωρίζουν μεταξύ τους. Οι επιπτώσεις αυτής της κατάστασης αν δεν ληφθούν μέτρα θα είναι μη αναστρέψιμες.

• Ένα πρώτο βήμα για την προστασία του τοπίου των εκτός σχεδίου περιοχών έγινε με την κύρωση των δασικών χαρτών, οι οποίοι προσδιορίζουν πλέον ποιες περιοχές είναι δασικές άρα μη οικοδομήσιμες.
• Πολύ σημαντική είναι και η πρωτοβουλία του Δήμου να αναθέσει μελέτη καταγραφής του οδικού δικτύου του νησιού, το οποίο θα προσδιορίζει ποιοι δρόμοι δίνουν οικοδομησιμότητα και ποιοι όχι.
• Μεγάλο τμήμα της Νάξου είναι χαρακτηρισμένο ως περιοχή Natura 2000 χωρίς όμως να προσφέρει ιδιαίτερη προστασία με τον τρόπο που ισχύει σήμερα. Η πρόθεση του ΥΠΕΝ για ζωνοποίηση των περιοχών αυτών σε 4 κατηγορίες εκ των οποίων η πιο αυστηρή θα είναι απολύτου προστασίας, εκτιμούμε ότι είναι προς την σωστή κατεύθυνση.

Επιπλέον, εφόσον θέλουμε την ποιοτική ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα θα πρέπει:

• Πρέπει να προσδιοριστεί η παραγωγική γη και να προστατευτεί από τη δόμηση.
• Αντίστοιχα πρέπει να προσδιοριστούν οι περιοχές κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης και να χωροθετηθούν σε περιοχές που δεν δημιουργούν πρόβλημα σε τουριστικές περιοχές.
• Πρέπει να προστατευτούν οι ελαιώνες και να ληφθεί μέριμνα για την παραγωγή και τυποποίηση εξαιρετικής ποιότητας λαδιού.
• Οι ρεματιές-κοιλάδες (π.χ. Ρουτσούνα-Κυνίδαρος-Εγγαρές, Κωμιακή κ.λπ.) είναι περιοχές που επίσης πρέπει να οριοθετηθούν και να προστατευτούν.
• Οι πεζούλες της ορεινής Νάξου διαμορφώνουν με μοναδικό τρόπο το τοπίο εδώ και πολλούς αιώνες, συγκρατούν το νερό και το χώμα και καθιστούν τη γη καλλιεργήσιμη μεν αλλά με μη οικονομικό πλέον τρόπο. Είναι όμως χρέος μας να τις οριοθετήσουμε, να τις προστατεύσουμε και να τις συντηρούμε. Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι η περαιτέρω εγκατάλειψή τους καθιστά τη Νάξο πολύ πιο ευάλωτη σε έλλειψη νερού και πλημμυρικά φαινόμενα.

Ως προς την επιτρεπόμενη δόμηση στις εκτός σχεδίου περιοχές έχουμε να προτείνουμε τα εξής:

• Να οριστούν βιομηχανικές περιοχές, που θα στεγάσουν όλες τις οχλούσες δραστηριότητες (βιομηχανία, βιοτεχνία, χονδρικό εμπόριο, αποθήκες κ.λπ.) ώστε να μην διασπείρονται σε όλο το νησί. Οι γενικοί και ειδικοί όροι δόμησης θα προκύψουν ύστερα από πολεοδομική μελέτη.
• Για την κατοικία, σε όσα οικόπεδα πληρούν τις απαιτήσεις των 4στρ και του προσώπου σε αναγνωρισμένη οδό προτείνουμε, την απαγόρευση ορόφου, μέγιστο ύψος 4,50μ. με το στηθαίο και κατασκευή υπογείου μέχρι 30τ.μ. Με γνώμονα την καλύτερη δυνατή ένταξη στο τοπίο, προτείνουμε να είναι υποχρεωτική η χρήση τοπικής πέτρας ως επένδυση στις όψεις του κτιρίου.
• Η επιλογή της υπόσκαφης δόμησης που προτείνει ο ΝΟΚ, βοηθά στην καλύτερη ένταξη των κτιρίων στο τοπίο, παρά το αρχικό μεγάλο μέγεθος εκσκαφής. Το μπόνους όμως του διπλασιασμού της δόμησης είναι εξαιρετικά μεγάλο. Πρέπει να είναι μικρότερο, ενώ σε επικλινή οικόπεδα (κλίση >20%) θα μπορούσε η επιλογή της υπόσκαφης δόμησης να είναι υποχρεωτική. Επίσης θα πρέπει να μην επιτρέπεται η κατασκευή υπογείου κάτω από υπόσκαφες κατασκευές.
• Σε γήπεδα με κλίση μεγαλύτερη του 35% θα πρέπει να μην επιτρέπεται η δόμηση καθώς προκαλείται μεγάλη αλλοίωση του τοπίου.
• Η συνολική κάλυψη των κατασκευών σε ένα γήπεδο (κτίρια, δρόμοι, πέργκολες, δαπεδοστρώσεις, πισίνες κλπ) δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 10% του εμβαδού του γηπέδου.
• Η φύτευση στον περιβάλλοντα χώρο θα πρέπει να γίνεται με φυτά που να είναι συμβατά με το τοπίο και να απαιτούν μικρή ποσότητα νερού.
• Να προσδιοριστούν συγκεκριμένες θέσεις για κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα με ελάχιστη αρτιότητα 8στρ και μέγιστο αριθμό 50 κλινών.
• Αν και αναφέρθηκε από τους μελετητές ότι το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο δεν μπορεί να θέσει κάποιον περιορισμό για τις στρατηγικές επενδύσεις fast track, οφείλουμε να δηλώσουμε την πλήρη αντίθεσή μας. Όπου τις έχουμε δει υλοποιημένες, κατέστρεψαν πλήρως παρθένες περιοχές τεράστιας έκτασης και καμία σχέση δεν έχουν με το πώς ονειρευόμαστε το μέλλον του νησιού μας.

4.2 Οικισμοί:
Η Νάξος, πέραν του μοναδικού της τοπίου, έχει και μοναδικούς οικισμούς, τους οποίους οφείλουμε να προστατεύσουμε και να αναδείξουμε. Παράλληλα όμως πρέπει να καλύψουν τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες κατοίκησης, οι οποίες σε συνδυασμό με τον περιορισμό της εκτός σχεδίου δόμησης επιβάλει τη μεταφορά δόμησης σε αυτούς. Σήμερα, σε όλους τους οικισμούς ισχύουν γενικά διατάγματα, που ισχύουν σε περιοχές σχεδόν σε ολόκληρη την Ελλάδα, χωρίς να λαμβάνουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε οικισμού. Όταν πχ σε έναν οικισμό με ισόγεια μικρά κτίσματα επιτρέπονται νέες κατασκευές 7,50μ. ύψους, αλλοιώνεται τελείως η φυσιογνωμία του οικισμού. Οι ισχύοντες μάλιστα κλιμακωτοί συντελεστές δόμησης, οι οποίοι είναι ιδιαίτερα υψηλοί στα μικρά οικόπεδα του παραδοσιακού τμήματος των οικισμών και ιδιαίτερα χαμηλοί στις μεγάλες ιδιοκτησίες των επεκτάσεων έχει ως αποτέλεσμα αφενός την καταστροφή των παραδοσιακών πυρήνων με εκτός κλίμακας για τα μέτρα των οικισμών κατασκευές και την μη επαρκή κάλυψη των οικιστικών αναγκών στις υπάρχουσες επεκτάσεις.

• Θα πρέπει σε κάθε οικισμό να υπάρχει σαφής διαχωρισμός του παραδοσιακού τμήματος από το νεόδμητο. Στο παραδοσιακό τμήμα θα πρέπει η δόμηση να είναι ανάλογη των υπαρχόντων κτισμάτων, ενώ τα παλαιά κτίσματα πρέπει να προστατευτούν από την κατεδάφιση. Στις επεκτάσεις πρέπει να καταργηθεί το όριο της μέγιστης επιτρεπόμενης δόμησης και η δόμηση να είναι ανάλογη του εμβαδού του οικοπέδου ανεξαρτήτως εμβαδού. Η πύκνωση των νεόδμητων τμημάτων (αυτή είναι και η γοητεία των οικισμών), σε συνδυασμό με τον περιορισμό της εκτός σχεδίου δόμησης θα δημιουργεί ένα σαφές όριο ανάμεσα στους οικισμούς και το άκτιστο τοπίο, σε αντίθεση με τη σημερινή πύκνωση και αραίωση της δόμησης που καλύπτει μεγάλο τμήμα του νησιού. Παράλληλα θα μπορέσει να καλύψει τις στεγαστικές ανάγκες.
• Ο διαχωρισμός του παραδοσιακού τμήματος κάθε οικισμού από το νεόδμητο θα πρέπει να αφορά και τους μορφολογικούς κανόνες. Στο παραδοσιακό τμήμα οι κατασκευές θα πρέπει να εντάσσονται στο ευρύτερο περιβάλλον του κάθε οικισμού, όμως στο νεόδμητα τμήματα πρέπει να δοθεί χώρος και στη σύγχρονη καλή αρχιτεκτονική. Κάθε εποχή έχει αφήσει το στίγμα της και η δική μας πρέπει να αφήσει το δικό της. Όλες οι παραδοσιακίζουσες κατασκευές των τελευταίων 30 χρόνων που υπακούουν τυφλά σε κανόνες κάκιστου μορφολογικού μιμητισμού δεν προσφέρουν τίποτα και δεν μπορούν να αποτελούν πρότυπο προστασίας των οικισμών.
• Υπάρχει ένα τεράστιο κτιριακό απόθεμα παραδοσιακών κτισμάτων, ειδικά στους οικισμούς της ορεινής Νάξου, το οποίο βρίσκεται σε ερειπιώδη κατάσταση. Στόχος είναι τα κτίσματα αυτά να τα αποκαταστήσουμε και να τους δώσουμε νέα ζωή. Δίνοντας οικονομικά κίνητρα στους ιδιοκτήτες αυτών των κτισμάτων στους οικισμούς κυρίως της ορεινής Νάξου, προκειμένου να διαμορφωθούν σε παραδοσιακούς ξενώνες, ταβέρνες, καφενεία κοκ βοηθούμε στην τουριστική τους ανάπτυξη και παράλληλα σώζουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά. Τρόποι οικονομικής ενίσχυσης μπορεί να είναι τα προγράμματα ΕΣΠΑ τα οποία θα μπορούσαν να απευθύνονται μόνο για αυτό τον σκοπό, το πρόγραμμα ΔΙΑΤΗΡΩ, κρατικά προγράμματα αντίστοιχα με τα προγράμματα ανασυγκρότησης παραδοσιακών οικισμών του ΕΟΤ, ή μέσω της δημιουργίας ενός πράσινού ταμείου από το Δήμο, το οποίο θα συμπληρώνεται επιβάλλοντας ένα τέλος ανά διανυκτέρευση στους τουρίστες.
• Σε όλους τους οικισμούς της ορεινής Νάξου που γειτονεύουν με αιολικά πάρκα, ένα αντιστάθμισμα στην τοποθέτηση των εγκαταστάσεων αυτών πρέπει να είναι η δωρεάν παροχή ρεύματος. Ως συνέχεια αυτού του μέτρου, θα πρέπει στους οικισμούς αυτούς να αφαιρεθούν όλοι οι ηλιακοί θερμοσίφωνες και όλα τα πρόσθετα λεβητοστάσια από τις ταράτσες των κτισμάτων, τα οποία εκτός από αντιαισθητικά είναι και εξαιρετικά επικίνδυνα. Με τη χρήση του δωρεάν ρεύματος θα παράγεται ζεστό νερό χρήσης και θα θερμαίνονται τα σπίτια.
• Εφόσον η πύκνωση της δόμησης στα μη συνεκτικά τμήματα των οικισμών είναι μη επαρκής για να καλύψει τις στεγαστικές ανάγκες, θα πρέπει να γίνουν επεκτάσεις κατά προτίμηση στους μη παραδοσιακούς οικισμούς. Βάσει και της νομολογίας του ΣτΕ οι επεκτάσεις δεν μπορούν να γίνονται με απλή οριοθέτηση αλλά θα πρέπει να ακολουθήσει άμεσα πολεοδομική μελέτη ώστε να εξασφαλιστούν οι απαραίτητοι κοινόχρηστοι χώροι αλλά και δημόσιες χρήσεις (παιδείας, υγείας, ψυχαγωγίας) που θα προσφέρουν μια ποιοτική διαβίωση. Αυτό θα πρέπει να γίνει και στις υφιστάμενες θεσμοθετημένες επεκτάσεις.
• Η χρήση αυτοκινήτου στα παραδοσιακά τμήματα των οικισμών είναι εξαιρετικά δυσχερής και υποβαθμίζει τους οικισμούς. Στα τμήματα αυτά θα πρέπει να απαγορευτεί η χρήση του αυτοκινήτου, και σε οικισμούς όπως το Χαλκί, το Φιλότι, η Βίβλος, ο Κινίδαρος κλπ, όπου κεντρικοί οδικοί άξονες περνούν μέσα από το κέντρο των χωριών θα πρέπει να κατασκευαστούν περιφερειακές οδοί. Περιμετρικά των οικισμών πρέπει να προβλεφθούν χώροι στάθμευσης τόσο για ΙΧ όσο και για λεωφορεία.
• Οι δρόμοι και οι δημόσιοι χώροι των οικισμών πρέπει να κατωχυρωθούν με κύρωση ή με πολεοδομικό σχέδιο και στη συνέχεια να αναβαθμιστούν (δαπεδόστρωση, φωτισμός, φύτευση, εξοπλισμός).
• Ειδικά για τη Χώρα της Νάξου, όπου μένει ο μισός πληθυσμός του νησιού και τα προβλήματα είναι πολύ έντονα, όλα τα παραπάνω μέτρα είναι επιτακτικά. Πρέπει να δοθεί μέριμνα προκειμένου να αυξηθεί και να αναβαθμιστεί ο δημόσιος χώρος της πόλης μέσω πεζοδρομήσεων, δημιουργίας πάρκων, πλατειών, ώστε η πόλη να γίνει πιο φιλική στους πεζούς και να περιοριστεί η χρήση των αυτοκινήτων, για τα οποία πρέπει να εξασφαλιστούν επαρκείς χώροι στάθμευσης σε οργανωμένους χώρους. Το υπό μελέτη ΣΒΑΚ ελπίζουμε να είναι επαρκώς τολμηρό και να αλλάξει την εικόνα της πόλης. Πρέπει επίσης η Χώρα, να επεκταθεί με τέτοιο τρόπο ώστε μέσω πολεοδομικής μελέτης να εξασφαλιστούν βελτιωμένες συνθήκες διαβίωσης στους κατοίκους.
• Σε περιοχές, κατά προτίμηση παραθαλάσσιες, που παρουσιάζεται έντονη οικιστική πύκνωση, θα μπορούσαμε να φανταστούμε τη δημιουργία νέων οικισμών, που θα προσφέρουν τους χώρους, τις υποδομές και τις υπηρεσίες για μόνιμη κατοίκηση υψηλών προδιαγραφών. Ένας οικισμός στην Αγία Άννα ή το Καστράκι, με πεζοδρομημένο τον παραλιακό δρόμο, με πλατείες, πάρκα, σχολεία, εμπόριο, αναψυχή βάσει ενός λειτουργικού ρυμοτομικού σχεδίου θα μπορούσε να στεγάσει πολλούς κατοίκους του νησιού, αποφορτίζοντας τη Χώρα και αλλάζοντας την εικόνα της νεκρής πόλης που παρουσιάζουν αυτές οι περιοχές τον χειμώνα.

4.3 Μόνιμη κατοικία:
Ένα πρόβλημα το οποίο είναι συνεχώς διογκούμενο είναι η έλλειψη κατοικιών. Ένα νέο ζευγάρι χωρίς ιδιόκτητη κατοικία με δυσκολία μπορεί να βρει ένα αξιοπρεπές σπίτι. Επίσης όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι, νοσοκομιακοί γιατροί, καθηγητές, δάσκαλοι, που διορίζονται στο νησί, με δυσκολία βρίσκουν στέγη και σε λίγο καιρό αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το νησί, με αποτέλεσμα την έλλειψη προσωπικού σε κρίσιμους τομείς. Αντίστοιχα οι τουριστικές επιχειρήσεις στο μέλλον δεν θα μπορούν να βρουν διαθέσιμους υπαλλήλους να καλύψουν τις εποχικές τους ανάγκες διότι δεν θα υπάρχουν διαθέσιμες κατοικίες.

Οι λύσεις που προτείνουμε για το πρόβλημα αυτό είναι δύο.

• Ο Δήμος θα πρέπει να αγοράσει εκτάσεις ή να αξιοποιήσει αυτές που ήδη έχει, προκειμένου να αναγείρει κατοικίες τις οποίες θα νοικιάζουν οι δημόσιοι υπάλληλοι έναντι ενός μισθώματος που θα αντιστοιχεί σε ένα μέσο ενοίκιο σε μια μη τουριστική περιοχή της Ελλάδας.
• Το πρόβλημα διογκώθηκε λόγω τη δυνατότητας μίσθωσης κατοικιών σε τουρίστες, χωρίς σήμα ΕΟΤ, μέσω της πλατφόρμας airbnb ή άλλων αντίστοιχων. Πέραν του περιορισμού των διαθέσιμων κατοικιών, με τον τρόπο αυτό διατίθενται σε τουρίστες καταλύματα χωρίς προδιαγραφές. Προτείνουμε την υιοθέτηση περιοριστικών μέτρων στη δυνατότητα ενοικίασης κατοικιών στη Χώρα, εφόσον δεν έχουν σήμα του ΕΟΤ. Με τον τρόπο αυτό θα αποσυμφορηθεί η Χώρα, θα αυξηθεί ο αριθμός διαθέσιμων κατοικιών και θα δοθεί επιπλέον κίνητρο διάχυσης των τουριστών στη Δρυμαλία.

4.4 Υποδομές:
Η μεγάλη τουριστική ανάπτυξη των τελευταίων χρόνων δεν συνοδεύτηκε από την αντίστοιχη αναβάθμιση των υποδομών του νησιού, με αποτέλεσμα αυτές να ξεπερνούν κάθε χρόνο τα όριά τους. Επίσης παρατηρείται μια υπερσυγκέντρωση όλων των υποδομών στην περιοχή της Χώρας, δημιουργώντας και εντείνοντας την ανισορροπία στην οικονομική ανάπτυξη του νησιού.

• Λιμάνι:
Αυτή την περίοδο εκπονείται η μελέτη για το ΠΕΑΛ της Νάξου. Στα πλαίσια της διαβούλευσης για το συγκεκριμένο έργο, ο Σύλλογος Μηχανικών διατύπωσε αναλυτικά τις θέσεις του. Η θέση του σημερινού λιμανιού είναι ακατάλληλη καθώς υποβαθμίζει τη λειτουργία της πόλης, ενώ η είσοδος και έξοδος από το λιμάνι είναι εντελώς προβληματική. Πρέπει άμεσα να αναζητηθεί χώρος για την κατασκευή νέου λιμανιού. Θεωρούμε ότι η παρούσα μελέτη πρέπει να προσδιορίσει τη θέση αυτή, καθώς εκεί θα αναπτυχθούν νέες υποδομές και χρήσεις.
Μέχρι να κατασκευαστεί το νέο λιμάνι, πρέπει να βελτιωθεί το υφιστάμενο, χωρίς όμως την κατασκευή της μαρίνας που προτείνεται κάτω από τον μετεωρολογικό σταθμό και χωρίς αμφιδρόμηση της παραλίας.
Εναλλακτικά της κατασκευής της μαρίνας στο υφιστάμενο λιμάνι, προτείναμε την ανάπτυξη μικρότερων μαρίνων στην Αγία Άννα (σύνδεση με Πάρο), στον Καλαντό (σύνδεση με Ηρακλειά και Σχοινούσα), την Μουτσούνα-Βόλακα (σύνδεση με Δονούσα και Κουφονήσια) και τον Απόλλωνα (σύνδεση με Μύκονο). Ειδικά στην ανατολική Νάξο, θα πρέπει να προβλεφθεί μια υποδομή ώστε να δένει και ένα μικρό οχηματαγωγό πλοίο (μεγέθους Σκοπελίτη ή seajet) προκειμένου να βελτιωθεί η σύνδεση της Νάξου με τις Μικρές Κυκλάδες που ανήκουν στον ίδιο Δήμο και να δημιουργηθεί αναπτυξιακή προοπτική σε ολόκληρο το νησί.

• Αεροδρόμιο:
Έχουν ξεκινήσει οι εργασίες επέκτασης του αεροδιαδρόμου καθώς επίσης και αναβάθμισης των υφιστάμενων κτιριακών υποδομών. Είναι ένα σημαντικό έργο το οποίο θα επιτρέπει την άφιξη στη Νάξο μεγαλύτερων και περισσότερων αεροσκαφών. Είναι έργο πνοής, πέραν του ότι θα εξυπηρετεί τους μόνιμους κατοίκους, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη του ποιοτικού τουρισμού.
Συμπληρωματικά, η Νάξος θα μπορούσε να εξυπηρετείται αεροπορικά και από το αεροδρόμιο της Πάρου, εφόσον εξασφαλιστεί άμεση ακτοπλοϊκή σύνδεση, με μικρό οχηματαγωγό πλοίο με την ανατολική της πλευρά.

• Εξωαστικό οδικό δίκτυο:
Η Νάξος είναι ένα μεγάλο νησί, που το διατρέχει από Βορρά προς Νότο ένας μεγάλος ορεινός όγκος. Αυτό καθιστά δυσχερή την επικοινωνία της ανατολικής με τη δυτική πλευρά, δημιουργώντας ανισότητες εντός του νησιού. Το υφιστάμενο οδικό δίκτυο είναι ελλιπές στενό και επικίνδυνο, καθιστώντας περιοχές του νησιού εξαιρετικά δυσπρόσιτες. Η βελτίωση του υφιστάμενου οδικού δικτύου και η επέκτασή του σε όλες τις περιοχές της Νάξου θα βοηθήσει στην ανάπτυξη του τουρισμού σε ολόκληρο το νησί και θα εξυπηρετήσει τους κατοίκους των ορεινών χωριών. Δρόμοι όπως Δανακός-Λιγαρίδια, Αμπράμ-Μυρίση-Κωμιακή, Καλαντός-Αγιασσός και άλλοι που είναι ήδη διανοιγμένοι είναι εύκολο να αποπερατωθούν. Ένας άλλος δρόμος για τον οποίο υπάρχει μελέτη είναι ο δρόμος Κλειδού-Πύργου Χειμάρρου. Έχουμε ήδη αναφέρει την ανάγκη παράκαμψης χωριών όπως το Χαλκί, η Βίβλος, το Φιλότι και ο Κινίδαρος, όπου ο κεντρικός δρόμος περνάει μέσα από το χωριό και δυσχεραίνει τόσο την κίνηση των οχημάτων (ειδικά των λεωφορείων), όσο και τη ζωή των οικισμών.

Πέραν των αυτοκινήτων, η Νάξος πρέπει να αρχίσει να βοηθά την χρήση άλλων μέσων μεταφοράς όπως πχ το ηλεκτρικό ποδήλατο που καθιστά τη μετακίνηση σε μεγάλο μέρος του νησιού εύκολη και ευχάριστη. Προτείνουμε τη δημιουργία ενός ασφαλούς πεζόδρομου-ποδηλατόδρομου, στη λογική του ξύλινου πεζόδρομου στο δασάκι της Αγίας Άννας, που θα ενώνει τη Χώρα με τον Άγιο Προκόπιο και την Αγία Άννα. Είναι ένας δρόμος που κάθε μέρα τους καλοκαιρινού μήνες δημιουργείται μεγάλη κυκλοφοριακή συμφόρηση, ενώ πολλοί τουρίστες που επιλέγουν να κινηθούν με τα πόδια, κυκλοφορούν δίπλα στα αυτοκίνητα θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους.

Συνδυαστικά με το έργο αυτό, θα πρέπει να δημιουργηθεί ένας δρόμος παράλληλος προς τη δυτική ακτογραμμή και η πρόσβαση σε αυτή να γίνεται με κάθετες μικρές οδούς, απαγορεύοντας στη συνέχεια την πρόσβαση των αυτοκινήτων κατά μήκος των παραλιών. Ο παραλιακός, άτυπος μεν, δρόμος δε, πρέπει να είναι πεζόδρομος.

Τέλος πρέπει η αγροτική οδοποιία (πολύ κρίσιμη για την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα) να γίνει βάσει ενιαίου σχεδιασμού και όχι αποσπασματικά.

4.5 Νερό-Ενέργεια:
Η φέρουσα ικανότητα κάθε τόπου σε μεγάλο βαθμό συναρτάται από την επάρκεια πόρων όπως το νερό και το ρεύμα. Θα πρέπει η διαχείρισή τους να είναι βέλτιστη και να εξασφαλίζεται επάρκεια σε όλες τις συνθήκες. Μια διακοπή νερού ή ρεύματος, μεσούσης της τουριστικής σεζόν θα είχε εξαιρετικά δυσάρεστα αποτελέσματα.

Προτείνουμε:

• Η αποπεράτωση του φράγματος του Τσικαλαριού πρέπει να γίνει άμεσα. Η ανομβρία των τελευταίων ετών μας αναγκάζει να λειτουργούμε τις αφαλατώσεις ακόμα και τον Ιανουάριο!
• Συμπληρωματικά μπορούν να γίνουν μικρές υδατοδεξαμενές σε θέσεις που είναι ήδη γνωστές (μελέτη ΚΑΠΕ), καθώς και μικρά φράγματα ανάσχεσης που να συγκρατούν το νερό και να προστατεύουν τις πεδινές περιοχές από πλημμύρες.
• Πρέπει το ΕΠΣ να προσδιορίσει τις κατάλληλες θέσεις για τις απαιτούμενες αφαλατώσεις.
• Πρέπει να είναι υποχρεωτική η κατασκευή στέρνας συλλογής ομβρίων σε όλες τις νέες κατασκευές.
• Πρέπει να ληφθούν μέτρα ως προς τις πισίνες και τα τζακούζι.
• Πρέπει να γίνουν ΒΙΟΚΑ που να εξυπηρετούν όλους τους οικισμούς. Σήμερα οι ορεινοί οικισμοί αποβάλουν τα λύματά τους σε ρέματα!
• Ο ΒΙΟΚΑ της Χώρας αυτή τη στιγμή αδειάζει το παραγόμενο προϊόν στη θάλασσα. Με την κατασκευή ενός 3ου σταδίου επεξεργασίας θα μπορέσει να χρησιμοποιηθεί στην άρδευση του κάμπου.
• Μεγάλος όγκος νερού χάνεται λόγω διαρροών ή κλοπής. Θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί το δίκτυο διανομής και να ελέγχεται η χρήση του.
• Ο μεγαλύτερος όγκος νερού αφορά την άρδευση και όχι την ύδρευση. Η υπεράντληση των υπόγειων υδάτων μέσω των γεωτρήσεων έχει ως αποτέλεσμα την υφαλμύρωση τους προκαλώντας μεγάλη καταστροφή. Η καταστροφή γίνεται ακόμα μεγαλύτερη λόγω της μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα με την ανεξέλεγκτη χρήση φυτοφαρμάκων. Θα πρέπει να ελέγχονται οι γεωτρήσεις και να δοθούν κίνητρα για καλλιέργειες που απαιτούν μικρότερη ποσότητα νερού. Κίνητρα επίσης πρέπει να δοθούν για χρήση νέων συστημάτων άρδευσης που καταναλώνουν πολύ λιγότερο νερό. Τέλος τα Ναξιακά προϊόντα θα μπορούσαν και θα έπρεπε να είναι βιολογικά (ώστε να μειωθεί η χρήση φυτοφαρμάκων) και να προβάλλονται ως τέτοια.
• Σημαντική είναι η συντήρηση των καναλιών άρδευσης στους κάμπους της Νάξου, οι οποίες προστατεύουν τις περιοχές αυτές από πλημμυρικά φαινόμενα και συγκρατούν το νερό πριν χυθεί στη θάλασσα.
• Θα πρέπει να αυξηθεί το κόστος του νερού και να είναι ανάλογο της κατανάλωσης. Με τον τρόπο αυτό ο Δήμος θα αυξήσει τα έσοδά του για την υλοποίηση των έργων αυτών και παράλληλα οι πολίτες θα αντιμετωπίσουν το νερό ως πολύτιμο αγαθό εν ανεπαρκεία και όχι ως έναν φτηνό ανεξάντλητο πόρο.
• Ως προς το ρεύμα, είναι πολύ σημαντική η διασύνδεση πλέον της Νάξου με το ηπειρωτικό δίκτυο. Θα πρέπει τώρα να δοθεί βαρύτητα στην αναβάθμιση του δικτύου διανομής του ηλεκτρικού ρεύματος και στην υπογειοποίηση των δικτύων στους παραδοσιακούς οικισμούς.

4.6 Απορρίμματα:
Το παρόν κείμενο γράφεται στον απόηχο της μεγάλης πυρκαγιάς στον ΧΥΤΑ Νάξου. Αυτό το συμβάν θα πρέπει να μας προβληματίσει έντονα για το πώς διαχειριζόμαστε τα στερεά απόβλητα στο νησί μας. Είναι ντροπή για όλους μας η εικόνα των ξέχειλων κάδων και των σκόρπιων απορριμμάτων το καλοκαίρι.

• Ο όγκος των αποβλήτων θα πρέπει να είναι ο ελάχιστος δυνατός. Με αλλαγές στις καθημερινές μας συνήθειες (πχ χρήση επαναχρησιμοποιούμενων συσκευασιών) μπορούμε να έχουμε σημαντικό όφελος.
• Ο διαχωρισμός των ανακυκλώσιμων υλικών θα πρέπει να γίνεται στην πηγή, σε κάθε σπίτι, σε κάθε επιχείρηση.
• Θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν κάδοι κομποστοποίησης για την επεξεργασία των οργανικών απορριμμάτων.
• Να λειτουργήσουν στην πράξη τα κέντρα διαχείρισης οικοδομικών αποβλήτων.
• Ο ΧΥΤΑ να γίνει ΧΥΤΥ.

4.7 Πρόβλεψη πιθανών χρήσεων
Αντικείμενο μελέτης του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου είναι ο ορισμός των χρήσεων γης. Ο προσδιορισμός των χρήσεων θα πρέπει να γίνει με σαφήνεια ώστε να μην επιδέχονται παρερμηνείες καθώς επίσης να μην εμποδίζεται στο μέλλον η χωροθέτηση μιας χρήσης που σήμερα μπορεί να φαντάζει απίθανη (πχ ιδιωτικό σχολείο ή ιδιωτική κλινική). Τέτοια προβλήματα παρουσιάστηκαν στο παρελθόν σε χωροταξικές μελέτες άλλων νησιών, όπου ασαφείς περιορισμοί οδήγησαν τελικά στην κατάργησή τους, ή η περιγραφή συγκεκριμένων μόνο χρήσεων δεν επιτρέπει την ανάπτυξη όσων δεν περιγράφονται σε αυτές. Κάποιες συγκεκριμένες χρήσεις που μπορούμε να προτείνουμε:

• Χωροθέτηση νέου νοσοκομείου. Έχει μεν εξαγγελθεί η κατεδάφιση της νότιας πτέρυγας του νοσοκομείου και η ανέγερση νέας διώροφης, όμως η θέση του νοσοκομείου εντός Χώρας, χωρίς δυνατότητα περαιτέρω επέκτασης στο μέλλον και με αδυναμία πρόσβασης ασθενοφόρου λόγω κίνησης, όχι μόνο τους καλoκαιρινούς μήνες, αλλά και τους χειμερινούς όποτε αποβιβάζει το Bluestar, εύλογα δημιουργεί αυτή την ανάγκη.
• Η διαχείριση της σμύριδας πλέον έχει περιέλθει στο Δήμο. Η παραγόμενη ποσότητα αυτή την στιγμή πωλείται ως ακατέργαστο προϊόν λατόμευσης. Θα πρέπει να προβλεφθεί χώρος ώστε να υπάρχει δυνατότητα δημιουργίας χώρου επεξεργασίας της και να πωλείται ως επεξεργασμένο προϊόν.
• Οριοθέτηση περιοχής λατόμευσης στην περιοχή του Κινιδάρου.
• Η αναβάθμιση του πρωτογενούς τομέα καθώς και του τουρισμού προϋποθέτει την κατάλληλη εκπαίδευση όσων ασχοληθούν σε αυτούς τους τομείς. Θα πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για δημιουργία σχολής αγροτικής εκπαίδευσης και σχολής τουριστικών επαγγελμάτων.
• Μια επιπλέον χρήση που πρέπει να προβλεφθεί είναι αυτή των οινοποιείων, προκειμένου να υπάρχει δυνατότητα αξιοποίησης του αμπελώνα του νησιού.

4.8 Πολιτιστική κληρονομιά – πολιτισμός
Η Νάξος έχει την τύχη να είναι διάσπαρτη από μοναδικά μνημεία από όλες τις χρονικές περιόδους κατοίκισής της. Είναι χρέος μας να τα προστατεύσουμε, να τα αναδείξουμε και να τα παραδώσουμε στις επόμενες γενιές. Σχεδόν στο σύνολο τους είναι καταγεγραμμένα και αποτυπώνονται στην ιστοσελίδα του αρχαιολογικού κτηματολογίου, έργο πολύ σημαντικό. Πολύ σημαντικό έργο είναι και η υπό κατασκευή νησίδα μουσείων στο Κάστρο της Νάξου, ένα έργο που θα προβάλει την πολιτιστική μας κληρονομιά με τον τρόπο που της αξίζει. Μια σημαντική πρωτοβουλία επίσης η οποία ξεκίνησε πριν μερικά χρόνια και για την οποία δεν γνωρίζουμε την εξέλιξή της είναι η κατασκευή των πολιτιστικών διαδρομών.

Συμπληρωματικά έχουμε να προτείνουμε:
• Τον έλεγχο όλων των αρχιτεκτονικών μελετών, σε όλη την έκταση του νησιού, από το αρμόδιο Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής.
• Την χρήση του θεσμού των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών για όλους τους δημόσιους χώρους και όλα τα δημόσια κτίρια.
• Τη θέσπιση κανόνων αισθητικής για ταμπέλες καταστημάτων, υλικά όψεων, ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις που θα υιοθετούνται από όλους και θα υπάρχει και ο σχετικός έλεγχος.
• Τη χρηματοδότηση της αποκατάστασης σταδιακά όλων των μνημείων από το πράσινο ταμείο που προτείναμε για την αποκατάσταση των παραδοσιακών κτισμάτων στους οικισμούς. Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσουν να αποκατασταθούν ενιαία αρχιτεκτονικά σύνολά όπως το Κάστρο της Χώρας που αυτή τη στιγμή το όποιο έργο γίνεται ανά ιδιοκτησία (Είναι κάτι αντίστοιχο με το να μην βάφεται ενιαία η όψη μιας πολυκατοικίας αλλά ο ιδιοκτήτης του κάθε διαμερίσματος να βάφει την όψη που του αντιστοιχεί όπως και όποτε θέλει). Θα μπορεί επίσης να χρηματοδοτηθεί η αποζημίωση ιδιοκτητών, νόμιμων μεν αλλά καταφανώς αντιαισθητικών κτιρίων, είτε για την αισθητική τους αναβάθμιση είτε για την απομάκρυνσή τους. Πέρα από το τέλος ανά διανυκτέρευση, συμπληρωματικά έσοδα του ταμείου θα μπορούσαν να είναι από τα εισιτήρια στους αρχαιολογικούς χώρους, από την παραχώρηση κοινόχρηστων χώρων σε τραπεζοκαθίσματα, από την τοποθέτηση ομπρελών στον αιγιαλό και από τα πολεοδομικά τέλη κατά την έκδοση οικοδομικών αδειών. Πρέπει να γίνει συνείδηση τόσο στους κατοίκους όσο και στους τουρίστες ότι αν θέλουν να απολαμβάνουν τα μνημεία και τους παραδοσιακούς οικισμούς θα πρέπει να καταβάλουν και ένα σχετικό τίμημα, όπως συμβαίνει στο εξωτερικό.
• Πέραν της προστασίας των αναβαθμών στην ορεινή Νάξο, που διαμορφώνουν μοναδικά το τοπίο εδώ και αιώνες, θα πρέπει να προστατευτεί και το δίκτυο μονοπατιών του νησιού. Αν απαιτηθεί κάποια αγροτική οδός να διανοιχθεί αλλού και να αφεθεί το δίκτυο ανέπαφο. Αντίστοιχα πρέπει να προστατευτούν και τα αγροτικά κτίσματα της υπαίθρου.
• Ένας χώρος μεγάλης σπουδαιότητας που δεν έχει προβληθεί ανάλογα και δέχεται πολλές πιέσεις είναι ο αρχαιολογικός χώρος της Στελίδας.
• Μια υποδομή που λείπει από την πεδινή Νάξο, καθώς υπάρχει στο Φιλότι, είναι ένα ανοιχτό θέατρο, που θα φιλοξενεί υψηλού επιπέδου παραστάσεις. Εναλλακτικά χρησιμοποιείται ο αρχαιολογικός χώρος των Υρίων όμως για ελάχιστες παραστάσεις κάθε χρόνο.

4.9 Διαχείριση τουρισμού:
Η Νάξος πλέον είναι ένας καταξιωμένος τουριστικός προορισμός, με αρκετά προβλήματα ήδη, αλλά και με εξαιρετικές προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης. Αν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα και ακολουθηθούν οι κατάλληλες πολιτικές η τουριστική ανάπτυξη θα είναι μακράς πνοής, αν όχι τότε σύντομα θα βρεθούμε σε αδιέξοδα.

Προτείνουμε:

• Τη δημιουργία ενός φορέα διαχείρισης της Νάξου ως τουριστικό προορισμό (DMO), με επικεφαλής κάποιον ειδικό επιστήμονα και εκπροσώπους από όλους τους φορείς του νησιού (Δήμος, Περιφέρεια, Αστυνομία, Σύλλογος Ξενοδόχων, Σύλλογος Επιχειρήσεων Εστίασης, Εμπορικός Σύλλογος, Σύλλογος Μηχανικών, Περιβαλλοντικοί φορείς κλπ) που θα συζητούν και θα λαμβάνουν αποφάσεις με σκοπό τη συνεχή αναβάθμιση της Νάξου ως τουριστικού προορισμού.
• Τη σύνταξη ενός ερωτηματολογίου που θα απευθύνεται στους τουρίστες, στους επαγγελματίες του τουρισμού αλλά και στους μόνιμους κατοίκους κάθε χρόνο, ώστε να γνωρίζουμε τι τους ευχαριστεί και τι τους δυσαρεστεί ώστε να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα.
• Τη συλλογή δεδομένων κάθε χρόνο (αριθμός τουριστικών μονάδων, κλινών, διανυκτερεύσεων, αφίξεων, τζίρου κλπ) προκειμένου να υπολογίζονται συγκεκριμένοι δείκτες που αφορούν τη φέρουσα ικανότητα του νησιού. Είναι σημαντική η ετήσια συλλογή των δεδομένων αυτών ώστε πέραν της καταγραφής μιας στιγμιαίας κατάστασης να αποτυπώνεται και η τάση των δεικτών στο χρόνο.

4.10 Έλεγχος νομιμότητας
Οι κανόνες, τα όρια και οι περιορισμοί δεν έχουν κανένα νόημα όταν δεν τηρούνται. Η προσδοκία υπερκερδών από ορισμένους, σε συνδυασμό με την έλλειψη μηχανισμών ελέγχου σε όλους τους τομείς, έχει ως αποτέλεσμα την σταδιακή υποβάθμιση του νησιού, εις βάρος των πολλών και προς όφελος των λίγων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ζήτημα των ομπρελοκαθισμάτων το περσινό καλοκαίρι. Στον τομέα της οικοδομικής δραστηριότητας που μας αφορά, η παραβίαση των όρων δόμησης και των μορφολογικών κανόνων έχει ως αποτέλεσμα την επιβάρυνση και υποβάθμιση του τοπίου και του οικιστικού περιβάλλοντος. Ο πετυχημένος θεσμός των ελεγκτών δόμησης βελτίωσε την εικόνα και περιόρισε τις ορέξεις των ιδιοκτητών, όμως οι έλεγχοι αφορούν μόνο τις νέες οικοδομές και μόνο τη φάση που αυτές έχουν αποπερατωθεί. Προτείνουμε:

• Τον έλεγχο των κατασκευών από ελεγκτές δόμησης όχι μόνο μετά το πέρας της κατασκευής αλλά και αργότερα σε ανύποπτα χρονικά διαστήματα. Οι ιδιοκτήτες πρέπει να νιώθουν ότι μπορεί να ελεγχθούν ανά πάσα στιγμή, από άτομο που επιλέγεται με κλήρωση από όλες τις Κυκλάδες. Αντίστοιχα και οι ελεγκτές θα γνωρίζουν ότι μετά τον δικό τους έλεγχο θα ακολουθήσουν και άλλοι και τυχόν παραβλέψεις αποκλίσεων θα αποκαλυφθούν και θα τους θέσουν προ των ευθυνών τους.
• Οι έλεγχοι δεν πρέπει να αφορούν μόνο την αύξηση των τετραγωνικών αλλά και την αλλοίωση των όψεων. Ηλιακοί θερμοσίφωνες, κλιματιστικά, πέργκολες, τέντες, τεράστιες ταμπέλες, επενδύσεις όψεων με μη συμβατά υλικά, γενικά οποιαδήποτε αλλοίωση των όψεων σε σχέση με τις νόμιμες, θα πρέπει να τιμωρείται με επιβολή προστίμου και αν πρόκειται για επιχείρηση με αναστολή λειτουργίας της μέχρι την αποκατάσταση της ζημιάς.

4.11 Πολιτική προστασία
Η κλιματική κρίση και οι επιπτώσεις της μας αναγκάζουν να μην την αγνοούμε πλέον και να λαμβάνουμε τα απαραίτητα μέτρα που θα μας προστατεύσουν στο μέλλον από ακραίες καταστάσεις. Η προστασία και ο σεβασμός του περιβάλλοντος είναι το πρώτο βήμα προστασίας. Επιπλέον:

• Οι αμμοθίνες της δυτικής ακτογραμμής λειτουργούν προστατευτικά και πρέπει να προστατευτούν για να μην αλλοιωθούν.
• Η συντήρηση των αναβαθμών, τα φράγματα ανάσχεσης, ο καθαρισμός των καναλιών στους κάμπους όπως έχουμε αναφέρει, θα προστατεύσει το νησί από πλημμύρες.
• Η αξιοποίηση των αγροτικών εκτάσεων πέραν του οικονομικού οφέλους, προστατεύουν την ύπαιθρο από τις δασικές πυρκαγιές, αφού υπάρχει φροντίδα και απομακρύνεται η πρόσθετη καύσιμη ύλη.
• Στους παραδοσιακούς οικισμούς, η αδυναμία πρόσβασης πυροσβεστικού οχήματος στον παραδοσιακό πυρήνα, σε συνδυασμό με την παρουσία παλαιών κατασκευών με εύφλεκτα υλικά, τους καθιστά ευάλωτους σε αστικές πυρκαγιές. Θα πρέπει να υπάρχουν κατάλληλα μέτρα ενεργητικής πυρόσβεσης και σήμανσης των εξόδων διαφυγής. Ειδική μνεία γίνεται στον Μπούργο και το Κάστρο της Χώρας.
• Πέραν των δημοσίων κτιρίων στα οποία ελέγχεται πλέον υποχρεωτικά η στατική τους επάρκεια , θα πρέπει και οι ιδιοκτήτες των ιδιωτικών κτιρίων να απευθυνθούν σε κάποιο συνάδελφο πολιτικό μηχανικό για την εκτίμηση της στατικής επάρκειας. Ειδικά σε παλιές κατασκευές, με εμφανείς φθορές, ή σε κατασκευές που έγιναν αυθαίρετες παρεμβάσεις πρέπει να γίνει οπωσδήποτε.

Η Νάξος βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή και η ευκαιρία που δίνεται με το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο δεν πρέπει να πάει χαμένη. Εμείς θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε με ενδιαφέρον τη διαδικασία και σε επόμενα στάδια, όπου θα παρουσιαστούν και οι προτάσεις των μελετητών, θα επανέλθουμε, πάντα με γνώμονα το καλό του τόπου μας.