Νέο μουσείο γεννιέται στη Νάξο

 

Το μουσείο θα φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό κυκλαδικών αρχαιοτήτων στον κόσμο», μας λέει ο έφορος αρχαιοτήτων Δημήτρης Αθανασούλης καθώς κινούμαστε μέσα στην πυκνοδομημένη μεσαιωνική Χώρα του νησιού για να βρεθούμε κάτω από το Κάστρο της Νάξου. 

Η μπροστινή του όψη που κοιτάζει τη θάλασσα και η πίσω του πλευρά είναι γεμάτες σκαλωσιές για τις εργασίες αποκατάστασης των τειχών του. Καθώς ανεβαίνουμε από το ασανσέρ της καθολικής Μονής των Ουρσουλινών που λειτουργεί ένα θαυμάσιο καφέ στον χώρο, ο κ. Αθανασούλης μάς αναλύει την καταγωγή του ενετικού κάστρου, η οποία ανάγεται, σύμφωνα με έρευνά του, στο Βυζάντιο, καθώς τα τείχη του κτίστηκαν τον 7ο αιώνα με αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη.

 Στην Ενετοκρατία το Κάστρο απέκτησε μία καθολική εκκλησία αλλά και κατοικίες, πολλές από τις οποίες φιλοξενούν ακόμη τους ενοίκους τους, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα κράμα εποχών, πολιτισμών και χρήσεων της καστροπολιτείας που επιβιώνει για χιλιετίες.

Αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό φιλοδοξεί να αναδείξει ο αναγνωρισμένος αρχαιολόγος, δημιουργώντας στη ναξιώτικη καστροπολιτεία μια νησίδα μουσείων για τον πολιτισμό των Κυκλάδων από την προϊστορία έως τον Μεσαίωνα, ένα έργο που υλοποιείται με πόρους ΕΣΠΑ ΠΕΠ Νοτίου Αιγαίου, ύψους 8,3 εκατ. ευρώ. «Δημιουργούμε τρία νέα μουσεία μέσα σε ένα άλλο μουσείο, καθώς το κάστρο από μόνο του είναι έκθεμα. Με αυτόν τον τρόπο θέλουμε να κάνουμε ξανά το κάστρο οργανικό μέρος της τοπικής κοινότητας», μας λέει. «Ενα νέο κτίριο μουσείου έξω από την πόλη θα ήταν αποξενωμένο από την κοινότητα».

Βέβαια, η μετατροπή ενός μνημειακού κάστρου σε σύγχρονο μουσείο δεν είναι διόλου εύκολη υπόθεση. Με οδηγό τον κ. Αθανασούλη ανεβαίνουμε και κατεβαίνουμε σκάλες στον Πύργο Γλέζου, ανοίγουμε παλιές ξύλινες πόρτες και περνάμε πάνω από σακιά με οικοδομικά υλικά στο κτίριο Αεροπορίας, κάνουμε σλάλομ ανάμεσα σε εργαλεία και βγαίνουμε από κρύπτες σε «μπαλκόνια» με απίστευτη θέα στο Αιγαίο. Μέσα σε σκονισμένες αίθουσες μας δείχνει τμήματα τρούλων βυζαντινών εκκλησιών, τοιχογραφίες που θα κοσμήσουν το μουσείο της Βυζαντινής Ναξίας, αλλά και σημεία που αργότερα θα φιλοξενήσουν το καφέ και το εστιατόριο. Περνάμε στην προσωρινή αρχαιολογική έκθεση και βλέπουμε τη μικρή αλλά σημαντική συλλογή Μαρτίνου που δόθηκε ως δωρεά για το νέο μουσείο, αλλά και μοναδικά κυκλαδικά εκθέματα, όπως ειδώλια εγκύου ή καθιστά ειδώλια που θα μπουν στην έκθεση, και έπειτα μπαίνουμε στο παλιό Αρχαιολογικό Μουσείο που μοιάζει με κανονικό εργοτάξιο. Οι εργασίες στο εξωτερικό κέλυφος και στους εσωτερικούς χώρους κινούνται παράλληλα με σκοπό τα μουσεία να παραδοθούν σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια, αν και, όπως λέει ο αρχαιολόγος, ορισμένες αίθουσες θα είναι έτοιμες και επισκέψιμες αρκετά νωρίτερα. Πώς όμως θα λυθούν πρακτικά ζητήματα, από την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία μέχρι τη σήμανση των μουσείων, όταν οι παρεμβάσεις που επιτρέπονται σε ένα μνημείο είναι ελάχιστες;

Αυτόν τον γρίφο καλείται να λύσει ο γνωστός αρχιτέκτονας Στέλιος Κόης και η ομάδα του, που έχουν αναλάβει τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των τριών μουσείων και των εκθέσεων. Η κεντρική ιδέα, που ακόμη δουλεύεται σε συνεργασία με τους αρχαιολόγους της εφορείας, δίνει βαρύτητα στην ενδυνάμωση της εμπειρίας που θα αποκτήσει το κοινό κατά την επίσκεψή του στο μουσείο, χωρίς οι αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις να «παρεμβαίνουν» στον χώρο. «Μου αρέσει να φτιάχνω χώρους που αφήνουν ένα συναίσθημα», μας λέει ο κ. Κόης στην τηλεφωνική μας συνομιλία, «αυτό που θα κάνω δεν θα έχει μια τρίτη παρουσία στον χώρο».