Ο.ΝΑ.Σ. Κυκλοφορήθηκε ο τόμος 9/2019 της Επετηρίδας ΝΑΞΙΑΚΑ.

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η Ομοσπονδία Ναξιακών Συλλόγων (Ο.ΝΑ.Σ.) και η Επιτροπή Εκδόσεως της επετηρίδας Ναξιακά (…), παρά τα τραγικά γεγονό-τα που βιώνουμε ως Έλληνες και ως μέλη της παγκόσμιας κοινότητας) τού παραδίδουν (…) τον 9ο τόμο της, του έτους 2019.

Έναν τόμο ανανεωμένο με νέες στήλες και νέους συνεργάτες. Όσον αφορά στις πρώτες, αναφερόμαστε συγκεκριμένα:

(α) στη στήλη Μια φωτογραφία, χίλιες λέξεις επί τρία. (…)Τρία μέλη (…) της Επιτροπής Εκδόσεως των Ναξιακών, διαφορετικά κάθε φορά, με βάση μια προτεινόμενη φωτογραφία ναξιακού ενδιαφέροντος, καλούνται να τη «διαβάσουν» με το δικό τους τρόπο, και να κατασκευάζουν το αντίστοιχο δικό τους «κείμενο/text», αφού είναι γνωστόν πως κάθε δημιούργημα «διαβάζεται» με διαφορετικό τρόπο και δημιουργεί αντίστοιχο αριθμό «κειμένων». Εν προκειμένω, με βάση την προταθείσα φωτογραφία του ιστορικού πλοίου Νάξος, οι Kυρίες Βελώνη, Παρτσινέβελου και Χωριανοπούλου, μάς καταθέτουν τις δικές τους «αναγνώσεις»

(β) και στη στήλη Επιστολές αναγνωστών. Όπως ο τίτλος της δηλώνει, θα φιλοξενούνται οι επιστολές των αναγνωστών προς τα Ναξιακά. (…) Τη στήλη εγκαινιάζει ο ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΓΓΕΛΗΣ, ένας από τους καινούργιους μας συνεργάτες, με την επιστολή του για το μοναστήρι του Ταξιάρχη Σαγκρίου, βασισμένος σε μια παλαιότερη γι’ αυτό δημοσίευση, προς την οποία εκφράζει τις αντιρρήσεις του.

Κατά τα λοιπά: Στη στήλη Ναξιακή ποίηση: Κείμενα, πρόσωπα, μελέτες φιλοξενούνται με τα ποιήματά τους οι Κυρίες ΜΑΡΙΑ Δ. ΚΑΣΤΕΛΛΑΝΟΥ, ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ Ν. ΒΕΝΙΕΡΗ, ΕΙΡΗΝΗ Ν. ΚΑΣΤΕΛΛΑΝΟΥ. Η εκπαιδευτικός ΕΥΤΥΧΙΑ ΚΟΣΜΙΔΟΥ, με ένα σύντομο κείμενό της, μας εισάγει στην ποίηση της τελευταίας, ο δε ποιητής, λαογράφος - εθνογράφος ΑΛΕΚΟΣ Ε. ΦΛΩΡΑΚΗΣ στη δημοσίευσή του με τίτλο «Πέτρος Γλέζος και Διαλεχτή Ζευγώλη-Γλέζου: Μια συνάντηση και τρεις επιστολές» αναφέρεται στη γνωριμία, τις επαφές και τη φιλία του με τους εξαίρετους αυτούς ανθρώπους του πνεύματος (…).

Στη στήλη Οικολογία - Οικονομία (…) ο φυσικός-μετεωρολόγος (…) ΝΙΚΟΣ ΔΡΗΣ με την εργασία του «Μελέτη αιολικού δυναμικού νοτίου Αιγαίου προς εγκατάσταση ανεμοκινητήρων» εκτιμά το αιολικό δυναμικό της ευρύτερης περιοχής του Νοτίου Αιγαίου με βάση (ειδικότερα) τα ανεμολογικά δεδομένα των νησιών Σύρου, Μυκόνου, Ικαρίας, Μήλου, Σαντορίνης, Κυθήρων και Νάξου (…). Ο δρ Φυσικός ΙΑΚΩΒΟΣ ΟΡΦΑΝΟΣ στην εργασία του με τίτλο «Προφύλαξη καλλιεργειών και αγροτικών προϊόντων στη Νάξο τη δεκαετία του 1950» αναπαριστά την εικόνα της αγροτικής ζωής της Νάξου την προαναφερθείσα περίοδο. (…). Ο (…) ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΗΣ μάς παρουσιάζει συνοπτικά το πρόβλημα της ύδρευσης στο νησί (…). Ο ΜΑΝΩΛΗΣ ΜΑΝΩΛΑΣ (…) στην εργασία του «Nομοθεσία και βιβλιογραφία σμύριδας - σμυριδορυχείων - σμυριδορυκτών Νάξου» συγκεντρώνει όλη τη νομοθεσία που σχετίζεται με την σμύριδα και τον κόσμο τής περί αυτήν εργασίας. Περιλαμβάνει περί τους 370 νόμους, διατάγματα και υπουργικές αποφάσεις και περίπου 110 σημαντικά έγγραφα και αποφάσεις (…).

Στη στήλη Σύγχρονοι ναξιώτες δημιουργοί ο ΜΑΝΩΛΗΣ ΜΑΝΩΛΑΣ, ο ΝΙΚΟΣ ΜΑΓΚΑΝΑΡΗΣ και η ΠΟΠΗ ΚΑΡΥΤΣΙΩΤΗ μάς παρουσιάζουν τρεις διαπρεπείς ναξιώτισσες αγιογράφους, τις ΜΑΡΙΝΑ ΜΑΓΓΙΩΡΟΥ, ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΚΟΠΟΥ-ΡΟΥΦΑΝΗ και ΕΙΡΗΓΙΑΝΝΑ ΦΡΑΓΚΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ. (…)

Είναι γνωστόν (...) ότι το Κέντρο Ερεύνης της Ιστορίας του Ελληνικού Δικαίου της Ακαδημίας Αθηνών εξέδωσε το 1990 τον Κώδικα 86 των Γενικών Αρχείων του Κράτους, του νοταρίου Ιωάννη Μηνιάτη των ετών 1680-1689. Εκτός από τον συγκεκριμένο κώδικα όμως στα Γ.Α.Κ. φυλάσσεται άλλος ένας κώδικας του ίδιου, ο υπ’ αριθμόν 85, ενώ από την μακρά περίοδο της επαγγελματικής δραστηριοποίησης του ναξίου νοταρίου έχει διασωθεί επιπλέον ένας σημαντικός αριθμός λυτών του πράξεων, διασκορπισμένων σε διάφορα αρχεία. Τα λυτά αυτά έγγραφα είτε αποτελούν αντίγραφα των πράξεων του Μηνιάτη, είτε είναι φύλλα αποσπασμένα από τους κώδικες. Σε αυτήν ακριβώς τη δεύτερη ομάδα ανήκουν οι πράξεις που δημοσιεύονται στην παρούσα μελέτη τού ΙΩΑΝΝΗ ΧΑΤΖΑΚΗ (…), από το Αρχείο Ξ του Τμήματος Χειρογράφων της Ε.Β.Ε., πράξεις που, όπως απεδείχθη, συμπληρώνουν τον κώδικα 86 (…).

(…) Ο ΝΙΚΟΣ Ι. ΛΕΒΟΓΙΑΝΝΗΣ, φιλόλογος - πρώην βουλευτής, στην εργασία του «Εκλογές στη Νάξο κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα: Από τις συνελεύσεις των χωριών στο χειρό-γραφο ψηφοδέλτιο και το σφαιρίδιο. Η αποτύπωση της πολιτικής κατάστασης στη Νάξο μέσα από το κείμενο μιας προεκλογικής προκήρυξης του 1892» αποδίδει όψεις του (…) κλίματος [της εποχής]. Ειδικότερα, συν τοις άλλοις, παρουσιάζει μια ανώνυμη προκήρυξη Ναξιώτη που κυκλοφορήθηκε στο νησί κατά την προεκλογική περίοδο των εθνικών εκλογών της 3ης Μαΐου 1892, η οποία αποτυπώνει παραστατικά το πολιτικό κλίμα εκείνης της περιόδου.

Ο ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΩΤΣΑΚΗΣ (...) καταθέτει τη συμβολή του «Εικόνες και προστασία πόλεων κατά τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο. Η μεταφορά εικόνων και της θείας προστασίας από το Βυζάντιο στη Βενετία και στις λατινοκρατούμενες περιοχές. Τα παραδείγματα της Παναγίας της Νικοποιού, της Παναγίας της Μεσοπαντίτισσας και της Παναγίας της Ελεούσας του Κάστρου της Νάξου». Βασιζόμενος στην παραδοχή ότι η κατοχή θαυματουργών εικόνων εθεωρείτο μια επιτυχής για τη σωτηρία των πόλεων πρακτική (…) «μεταφέρει» το ενδιαφέρον του στην αμφιπρόσωπη Παναγία την Ελεούσα και σ’ εκείνη του Ιωάννου Προδρόμου (στην Καθολική Μητρόπολη της Χώρας Νάξου) (…).

Ο ιστοριοδίφης-blogger ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΜΑΝΩΛΑΣ - ΟΡΕΙΝΟΣ ΑΞΩΤΗΣ μάς παρουσιάζει όλους τους Ναξιώτες ανθοκηπουρούς (…), ανθοκόμους (…), ανθοπώλες (…), κηπουρούς (…) που φέρονται εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους του δήμου Αθηναίων των ετών 1922, 1923, 1924 και 1925. (…).

Δέκα εργασίες συμπεριλαμβάνει η μόνιμη στήλη Λαογραφία, τις περισσότερες από τις υπόλοιπες του τόμου. Ο ΣΤΕΛΙΟΣ ΜΟΥΖΑΚΗΣ («Ξεχασμένες παραδοσιακές αγροτικές τεχνικές: Παρατηρήσεις για τους τράφους στη Νάξο και εννοιολόγηση του όρου ‘‘γούζι του τράφου των αμπελιών’’» παρουσιάζει και σχολιάζει κάποιες σημειώσεις τού σακελλαρίου Νικολάου Μελισουργού, σχετικά με διένεξη για την επισκευή τράφου σε ένα αμπέλι (της Εκκλησίας της Θεοσκέπαστης) και ερμηνεύει τον όρο «γούζι των αμπελιών».

Η δρ Ιστορίας της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας του Ε.Κ.Π.Α. ΕΛΕΝΗ ΒΕΛΩΝΗ στην εργασία της «Ο Γεώργιος Βυρίνης (1872-1908) και το ‘‘Ναξιακόν Ημερολόγιον του δισέκτου έτους 1896’’» παρουσιάζει και αξιολογεί τη δομή και τη θεματολογία του προαναφερθέντος Ημερολογίου (ενός από τα πάμπολλα που εκυκλοφορούντο στον ελλαδικό, και όχι μόνον, χώρο ήδη από τον 19ο αι.) (…).

Η εργασία με τίτλο «Παιδικά τραγούδια από συλλογές της Διαλεχτής Ζευγώλη-Γλέζου: Παρουσίαση και λαογραφική ανάλυση» της δρος Λαογραφίας (του Δ. Π. Θράκης) ΓΑΡΥΦΑΛΛΙΑΣ Γ. ΘΕΟΔΩΡΙΔΟΥ αναφέρεται σε παιδικά τραγούδια από τη Νάξο. Δημοσιεύονται ανέκδοτα παιδικά τραγούδια από συλλογές της αείμνηστης Διαλεχτής Ζευγώλη-Γλέζου, αναπτύσσονται τα χαρακτηριστικά τους και η λαογραφική θεώρησή τους. (…).

Η ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ ΠΑΤΣΑΒΟΥΡΑ-ΧΑΡΤΖΑΝΙΩΤΗ (δρ Λαογραφίας) στην εργασία της «Η εγγραφή της αφηγηματικότητας στο χώρο μέσῳ λαϊκών παραδόσεων από την περιοχή της Τραγέας Νάξου», εξετάζει το πώς εγγράφεται η αφηγηματικότητα στο χώρο, μέσα από (αδημοσίευτες) λαϊκές παραδόσεις της συγκεκριμένης περιοχής. (…).

Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ξ. ΚΑΡΠΟΥΖΗΣ (Δρ Λαογραφίας) μάς «ξεναγεί» στον σύγχρονο ναξιακό εφημεριδικό πολιτισμό με τη λαογραφική (σύγχρονης πνοής) θεώρηση της εφημερίδας Ναξιο-τυπία (…).

Οι ανεφαντούδες στ’ Απεράθου στον προφορικό τους λόγο πραγματεύονται θέματα που σχετίζονται με την υφαντική, σε μια ποικιλία συμφραζομένων που αντικατοπτρίζουν την κεντρική θέση που είχε στη ζωή της κοινότητας το συγκεκριμένο είδος της λαϊκής τέχνης και στον τρόπο που «οικοδομείτο» η ανθρώπινη εμπειρία. Η δημιουργία αυτού του πολιτισμού εκφράζει τη δυναμική και την ικανότητα των γυναικών να μετασχηματίζουν τη βιωμένη εμπειρία σε συμβολικό λόγο, δημιουργώντας γλωσσικό πλούτο (παραδόσεις, παροιμίες, αινίγματα, ευχές, κατάρες, παρωνύμια και πλήθος μεταφορικών εκφράσεων). (…) Η δασκάλα ΕΛΕΝΗ ΓΙΑΝΝΟΥΛΗ αποδίδει «εντέχνως» τα παραπάνω, με το πόνημά της «Υφαντική και έντεχνος λαϊκός λόγος στ’ Απεράθου της Νάξου».

Η γεωπόνος-εκπαιδευτικός ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΔΕΟΥΔΕ με την εργασία της «Η (γ)ητειά της Γιαλλούς» μάς μεταφέρει (με ένα ιδιαίτερα συγκινησιακό εκ του θέματός της ύφος γραφής) στον μαγικό κόσμο των ναξιακών επωδών. Μας παρουσιάζει την επωδή της Γιαλλούς / Γελλώς, όπως τής την παρέδωσε (και ανέσυρε από το αρχείο της) ο αείμνηστος πατέρας της Δημήτριος Εμμ. Δεουδές. (…).

Η φιλόλογος ΙΑΚΩΒΙΝΑ ΚΑΤΕΡΙΝΗ στην εργασία της με θέμα «Ο ελεύθερος χρόνος των μαθητών και των μαθητριών της Ε΄ και της ΣΤ΄ τάξης του Δημοτικού Σχολείου Γλινάδου Νάξου: Συγχρονική θεώρηση» αναλύει και καταγράφει τις ενασχολήσεις των παιδιών των δύο τελευταίων τάξεων του Δημοτικού Σχολείου Γλινάδου κατά τον ελεύθερο χρόνο τους (της καθημερινότητας και του «ιερού χρόνου») (….).

«Η παγκανάδα και η παργκανάδα στο Σαγκρί» είναι ο τίτλος της εργασίας με την οποία εγκαινιάζει τη συνεργασία του με τα Ναξιακά ο ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ν. ΑΓΓΕΛΗΣ (…).

Ο Καθηγητής Πανεπιστημίου ΜΑΝΟΛΗΣ Γ. ΣΕΡΓΗΣ («Τα Ηρώα ως μνημονικοί τόποι: Η περίπτωση του Ηρώου του Γλινάδου, με έμφαση στον τελευταίο νεκρό του χωριού Μανόλη Ιω. Ζαχαράτο») πραγματεύεται θεωρητικά ζητήματα περί τα Ηρώα, παραθέτει στοιχεία για την ιστορία του αντίστοιχου γλινα-διώτικου ως υλικού μνημείου μνήμης, και το «ιστορικό» του θανάτου των 18 νεκρών του χωριού, των οποίων τα ονόματα αναγράφονται επ’ αυτού. Στο Δεύτερο Μέρος της εργασίας πραγματεύεται, ειδικότερα, την περίπτωση του τελευταίου νεκρού (1974), του Μανόλη Ιω. Ζαχαράτου (…).

Η στήλη Γλωσσολογία φιλοξενεί μία εργασία, «αλλά λέαινα», κατά τη γνωστή παροιμιακή φράση: Την τέταρτη κατά σειράν με τον ίδιο τίτλο συνεργασία τού Ομ. Καθηγητή (...) ΓΙΑΝΝΗ ΠΡΟΜΠΟΝΑ με την Επετηρίδα μας: «Γλωσσοφιλολογικά, ναξιακά και πανελ-λήνια, μέρος Δ΄». (…).

Στη στήλη Τοπική Αυτοδιοίκηση ο χημικός, τ. Έπαρχος Νάξου, τ. Αντινομάρχης Κυκλάδων ΛΑΖΑΡΟΣ Ν. ΘΕΟΦΙΛΟΣ αναπαριστάνει (βασιζόμενος σε πλούσιο ανέκδοτο αρχειακό υλικό) τη μετεξέλιξη του αυτοδιοικητικού θεσμού των Κοινών σε αυτόν των Δήμων, από την κήρυξη της Ελληνικής Επαναστάσεως του ’21 μέχρι την εγκαθίδρυση του δημοτικού συστήματος. Τίτλος της εργασίας του «Από το θεσμό των τριών (τεσσάρων) ‘‘Κοινών’’ σ’ αυτόν των πέντε ‘‘Δήμων’’ της Νάξου».

Η ερευνητική εργασία που εκπόνησαν οι μαθητές και οι μαθήτριες της Α’ Λυκείου του Γενικού Λυκείου Τραγέας «Είσαι φυτό; Έλα να γνωριστούμε...! Τα βότανα της Νάξου» κατα-λαμβάνει στον παρόντα τόμο τον χώρο της στήλης Σχολεία ἐν δράσει. Αφορά στα βότανα του νησιού (…).

Η στήλη Αρχειοφυλακείον φιλοξενεί την ομιλία του αειμνήστου Σχολάρχη ΙΑΚΩΒΟΥ ΝΑΥΠΛΙΩΤΗ, που εκφωνήθηκε στον μητροπολιτικό ναό της Χώρας (στις 4 Ιουλίου 1906), με αφορμή το μνημόσυνο τού πεσόντος στον Μακεδονικό Αγώνα ήρωα Χρίστου Φ. Πραντούνα. (…).

Στη στήλη Βιβλιοπαρουσιάσεις η καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης και του Πολιτισμού στο Χαροκόπειο Παν/μιο ΕΥΗ ΓΕΩΡΓΙΤΣΟΓΙΑΝΝΗ, ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΑΛΑΙΟΣ (καθηγητής, δρ Φιλολογίας), η δρ Λαογραφίας ΓΑΡΥΦΑΛΛΙΑ ΘΕΟΔΩΡΙΔΟΥ, η ΜΑΡΙΑ ΞΕΦΤΕΡΗ (υποψ. δρ Γλωσσολογίας) και η φιλόλογος ΧΑΪΔΩ ΜΟΥΣΤΑΚΗ παρουσιάζουν αντιστοίχως: το βιβλίο του Αλέκου Α. Φλωράκη, Σε παρελθόντα χρόνο. Αφηγήματα μη αναγνώσιμα, Εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα 2018• το πολύτομο (συνολικό) ιστορικό έργο του Νίκου Ι. Λεβογιάννη, • το βιβλίο του Μανόλη Γ. Σέργη, Οι «αθυρόστομες» παροιμίες της Διαλεχτής Ζευγώλη-Γλέζου από την Απείρανθο Νάξου: Κριτική έκδοση. Σκέψεις για την «αθυροστομία», την γυναικεία σεξουαλικότητα, τον έρωτα και την «ανδρική κυριαρχία» στην «παραδοσιακή» ελληνική κοινωνία, Εκδοτικός Οίκος Κ. & Μ. Σταμούλη / Ιωάννης Αρχ. Χαρπαντίδης, Θεσσαλονίκη 2019, • το βιβλίο της Αναστασίας Δεουδέ, Περί αυτοφυών και άλλων ευόσμων παραμυθίες, Αθήνα 2019, • την ποιητική συλλογή Καθ’ οδόν, της Μαρίνας Ι. Προμπονά.

Τον πολυσέλιδο τόμο της Επετηρίδας συμπληρώνουν η στήλη Δράσεις της Ο.ΝΑ.Σ. (με την υπογραφή της ΕΥΗΣ ΖΙΟΥΛΗ, Α΄ Αντιπροέδρου της Ομοσπονδίας) και το Παράρτημα, με θέμα του τις εισηγήσεις που ανακοινώθηκαν στο 18ο Συνέδριο της Ο.ΝΑ.Σ. (….), με θέμα: Πολιτιστικοί Σύλλογοι και ο ρόλος τους στη σημερινή κοινωνία. Εισηγητές και εισηγήσεις σ’ αυτό ήταν οι:

ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΚΥΠΑΡΙΣΣΗΣ, «Πολιτιστικοί σύλλογοι: Η ειδολογική προσέγγιση ως βάση εννοιολόγησής σας», ΛΑΖΑΡΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ (χημικός, πρώην Πρόεδρος σας Ο.ΝΑ.Σ.), «Οι ναξιακοί Σύλλογοι σας Αθήνας: Παρόν και μέλλον», ΑΡΓΥΡΗΣ ΚΑΒΟΥΡΙΝΟΣ (λογιστής-φοροτεχνικός»), με τίτλο «Φορολογικές, ασφαλιστικές και λοιπές υποχρεώσεις Πολιτιστικών Συλλόγων και Σωματείων μη κερδοσκοπικών (Ν.Π.Ι.Δ.)» (….)