Τα αναπάντητα ερωτήματα για τη σύγκρουση Κοτζιά-Καμμένου και την εξωτερική πολιτική

Είναι σαφές ότι η κυβέρνηση προσπαθεί να διαμορφώσει μια ατζέντα «επιστροφής στην κανονικότητα», μετά τον τεράστιο θόρυβο που προκλήθηκε με την παραίτηση Κοτζιά και τις  αποκαλύψεις για τους διαλόγους στο υπουργικό συμβούλιο.

Όμως, αυτό προσκρούει στα ίδια τα ανοιχτά ερωτήματα για το πώς ακριβώς ορίζεται σήμερα η κυβερνητική γραμμή και κατά συνέπεια η κυβερνητική συνοχή. Ειδικά μετά από την παρέμβαση Καμμένου που παραδέχθηκε ότι μίλησε για τον Σόρος αλλά για το θέμα με τις βίζες, αλλά και τα υπονοούμενα της πλευράς Κοτζιά ο οποίος ζήτησε να βγουν στο φως τα πρακτικά του υπουργικού συμβουλίου αφήνοντας υπονοούμενα ότι μπορεί να υπάρξει «αλλοίωση».

Πώς γίνεται να φεύγει ο «αρχιτέκτονας» και να μένει ο «πολέμιος»;

Καταρχάς η κυβέρνηση δεν έχει απαντήσει ένα βασικό ερώτημα. Πώς γίνεται να έχει απομακρυνθεί από την κυβέρνηση ο υποτιθέμενος αρχιτέκτονας της κυβερνητικής εξωτερικής πολιτικής και να βρίσκεται ακόμη στο υπουργείο του ο Πάνος Καμμένος, ο οποίος πάνω σε μία από τις κορυφαίες επιλογές της κυβέρνησης ακριβώς στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής όχι μόνο έχει διαφωνήσει, αλλά και έχει κανείς σαφές ότι για αυτό το θέμα πρόκειται, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, να αποσύρει κάποια στιγμή την εμπιστοσύνη του από την κυβέρνηση;

Έπειτα η κυβέρνηση εξακολουθεί να μην εξηγεί πώς μπορεί να θεωρηθεί συνεκτικό ένα κυβερνητικό σχήμα στο οποίο ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, σύμφωνα με δηλώσεις του μέχρι πρότινος υπουργού Εξωτερικών, μέσα στο υπουργικό συμβούλιο κατήγγειλε ότι για να διαμορφωθεί συσχετισμός υπέρ μίας κεντρικής επιλογής και της ελληνικής κυβέρνησης, υπήρξαν χρηματοδοτήσεις από τη μεριά του Τζορτζ Σόρος, ιδίως από τη στιγμή που ο ίδιος υπουργός Εθνικής Άμυνας έχει κατηγορήσει, εμμέσως πλην σαφώς, και τη βασική φιλοκυβερνητική απογευματινή εφημερίδα ότι επίσης έχει δεχτεί ανάλογες χρηματοδοτήσεις.

Προσωπική επιλογή ή αποτέλεσμα εξώθησης η παραίτηση Κοτζιά;

Όμως, η κυβέρνηση δεν έχει απαντήσει εάν η παραίτηση του Νίκου Κοτζιά ήταν απλώς αποτέλεσμα της δική τους ιδιαίτερης «εκρηκτικής» αντίδρασης στην κατά δήλωσή του επίθεση μέσα στο υπουργικό συμβούλιο, ή εάν στην πραγματικότητα εξωθήθηκε σε παραίτηση από τη μεριά του πρωθυπουργού και της ηγετικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ.

Γιατί εάν κανείς κοιτάξει μια σειρά κυβερνητικών χειρισμών και δηλώσεων, από το γεγονός ότι μέσα στο υπουργικό συμβούλιο ούτε ο πρωθυπουργός ούτε οι υπουργοί που εκφράζουν τις δικές του απόψεις στήριξαν τον υπουργό Εξωτερικών έως το γεγονός ότι πρακτικά τον διαψεύδουν, την ώρα όμως που αρνούνται να δώσουν στη δημοσιότητα την επιστολή παραίτησης (η οποία δεν προστατεύεται από κάποια πρόβλεψη απορρήτου όπως συμβαίνει με τα πρακτικά του υπουργικού συμβουλίου), θα διαπιστώσει ότι όλα παραπέμπουν σε μια επιλογή εξώθησης ουσιαστικά του υπουργού Εξωτερικών σε παραίτηση.

Στο σημείο αυτό ας κάνουμε και μία διευκρίνιση. Το καθεστώς απορρήτου των πρακτικών του υπουργικού συμβουλίου είναι γνωστό από παλιά, ιδίως σε ό,τι αφορά τις ιδιαίτερες απόψεις που διατυπώνονται σε κάθε συζήτηση, όπως και γνωστό είναι ότι πάντα μπορεί να παραμεριστεί στο όνομα του εθνικού συμφέροντος. Το ιδιαίτερο καθεστώς «μυστικού του κράτους» που το περιβάλλει, δεν αναιρεί το γεγονός ότι «κατά παράδοση» όχι μόνο γίνεται γνωστό το τι διαμείβεται στις συνεδριάσεις, αλλά ενίοτε γίνεται ζωντανή αναμετάδοση από τους ίδιους τους υπουργούς προς τους αρμόδιους πολιτικούς συντάκτες. Με αυτή την έννοια, το επιχείρημα περί του απορρήτου έχει στην πραγματικότητα ακυρωθεί και πρέπει να αναζητηθεί τρόπος ώστε να δοθεί στη δημοσιότητα η σχετική συζήτηση ακριβώς γιατί διαφορετικά η σκιά είναι πολύ βαριά.

Η ελληνική εξωτερική πολιτική κινείται ακόμη στη «γραμμή Κοτζιά»;

Όμως, το πιο βασικό ερώτημα είναι αυτό που αφορά το ποια είναι τελικά η ελληνική εξωτερική πολιτική.

Όταν απομακρύνεται από το υπουργείο του ένας υπουργός που διαχειρίστηκε προσωπικά την εξωτερική πολιτική της χώρας για τρεισήμισι χρόνια, γεννιέται ένα ερώτημα ως προς το εάν η απομάκρυνσή του σημαίνει και αλλαγές.

Για να δώσουμε ένα παράδειγμα, ο Νίκος Κοτζιάς χειρίστηκε προσωπικά την πιο μεγάλης κλίμακας ρήξη με τη ρωσική διπλωματία εδώ και δεκαετίες. Τώρα ο πρωθυπουργός προετοιμάζεται, με τη διπλή του ιδιότητα εφόσον είναι και ΥΠΕΞ, για το ταξίδι στο Μόσχα, το οποίο προετοίμασε, σύμφωνα με πληροφορίες, το γραφείο του και όχι ο κ. Κοτζιάς. Μιλάμε για αλλαγή πολιτικής, έστω και μερική, ως προς αυτό το ζήτημα;

Αντίστοιχα, η επιλογή για την τμηματική επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. που ανακοίνωσε ο Νίκος Κοτζιάς κατά την τελετή παράδοσης – παραλαβής, με «έτοιμα ΠΔ», που στη συνέχεια από τη νέα πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΞ έγινε νομοσχέδιο που θα έρθει μετά από διάλογο, ήταν όντως μια συνολική κυβερνητική επιλογή;

Ο Πάνος Καμμένος σε ποιο βαθμό χαράσσει την κυβερνητική πολιτική;

Και βέβαια σε όλα αυτά προστίθεται και ένα ακόμη κρίσιμο ερώτημα: Ο Πάνος Καμμένος σε ποιο βαθμό επηρεάζει την κυβερνητική πολιτική, ως προς τις κεντρικές γραμμές. Η χάραξη πολιτικής τον περιλαμβάνει, ή απλώς η ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ εκτιμά ότι τον χρειάζεται για να μπορέσει να συνεχίσει να έχει τη «δεδηλωμένη»;

Και εάν υποθέσουμε ότι η απάντηση είναι ότι ο Πάνος Καμμένος δεν επηρεάζει τις κεντρικές αποφάσεις για την εξωτερική πολιτική, παρά τις διαφωνίες του, τότε γεννάται το ερώτημα: πώς μπορεί να έχει την ευθύνη ενός τόσο νευραλγικού υπουργείου, που άπτεται και της εξωτερικής πολιτικής ένας υπουργός που διαφωνεί με τον πυρήνα των κυβερνητικών επιλογών για την εξωτερική πολιτική;

Για να δώσουμε και εδώ ένα παράδειγμα. Αυτή τη στιγμή το υπουργείο Εθνικής Άμυνας έχει πάρει την επιλογή της αποστολής πλοίων του ΠΝ στα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας όπου και το τουρκικό ερευνητικό πλοίο Barbaros, σε μια επιλογή που ενέχει και τον κίνδυνο «θερμού επεισοδίου». Μάλιστα πρόσφατα υπήρξαν πληροφορίες ότι χρειάστηκε παρέμβαση του αμερικανού πρέσβη στην Αθήνα Τζέφρι Πάιατ για να αποτραπεί τέτοιο «επεισόδιο». Η κίνηση αυτή εντάσσεται σε κάποιο συνολικό κυβερνητικό σχεδιασμό ή όχι;

«Στρατηγικοί» ή «επικοινωνιακοί οι κυβερνητικοί σχεδιασμοί;

Είναι προφανές ότι το γεγονός ότι υπάρχουν όλα αυτά τα ερωτήματα αποδεικνύει ότι κάθε άλλο παρά «στρατηγικοί» είναι οι χειρισμοί αυτής της κυβέρνησης.

Το ηγετικό επιτελείο του Μαξίμου και ο ίδιος ο πρωθυπουργός επιμένουν να κάνουν σχεδιασμό με βάση κυρίως ένα κοντόθωρο πολιτικό και εκλογικό κριτήριο. Η βασική προτεραιότητα είναι να εξασφαλιστεί ότι η κυβέρνηση θα παραμείνει στη θέση της και δεν θα διακυβευτεί η κοινοβουλευτική πλειοψηφία, τουλάχιστον για όσο διάστημα δεν θα έχει εξασφαλιστεί μια εναλλακτική κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Αλέξης Τσίπρας έκανε σαφείς ιεραρχήσεις. Προτίμησε να θυσιάσει τον Νίκο Κοτζιά, ίσως και στο πλαίσιο ενός προληπτικού damage control για την περίπτωση που η Συμφωνία των Πρεσπών δεν πέρναγε από τη Βουλή της ΠΓΔΜ, αντί να αποπέμψει, ως όφειλε, τον Πάνο Καμμένο για το γεγονός ότι έκανε «προσωπική» εξωτερική πολιτική εξ ονόματος της χώρας, με βασικό κριτήριο να διατηρήσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Και το έκανε αυτό χωρίς να ασχοληθεί ούτε με τις επιπτώσεις που θα είχε αυτή η κίνηση, μια που ήταν δεδομένο ότι και ο τέως ΥΠΕΞ δεν θα κράταγε το στόμα του κλειστό και ο πάντοτε ΥΕΘΑ δεν θα σταματούσε να λέει τις δικές του απόψεις κόντρα στην κυβερνητική γραμμή.

Προφανώς ο πρωθυπουργός εκτίμησε ότι θα μπορούσε να το χειριστεί αυτό με τον κλασικό επικοινωνιακό τρόπο, των εμμέσων αποδοκιμασιών, προς όλες τις κατευθύνσεις από τον σχετικό μηχανισμό του Μαξίμου, όπως και με την επιχείρηση αλλαγής της πολιτικής ατζέντας με την ευκαιρία της παραπομπής Παπαντωνίου.

Ωστόσο, η επικοινωνιακή διαχείριση δεν αποτελεί απάντηση στα ανοιχτά ερωτήματα. Πολύ περισσότερο δεν εμπνέει καμία εμπιστοσύνη σε μια περίοδο που τόσο το υπουργείο Εξωτερικών όσο και το υπουργείο Εθνικής Άμυνας έχουν να διαχειριστούν κρίσιμα ζητήματα, από την ίδια την Συμφωνία των Πρεσπών, μέχρι τα ζητήματα που αφορούν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Όμως, η κυβέρνηση δείχνει να προτιμά τη μικροπολιτική από τον στρατηγικό σχεδιασμό. Ιστορικά αυτό δεν αποτέλεσε ποτέ καλό οδηγό.