Ιστορικός Όμιλος Νάξου ΑΡΣόΣ και το περιοδικό Φλέα, διοργανώνουν την "5η Συνάντηση στη Νάξο 2017", που θα διεξαχθεί από 2 Σεπτεμβρίου έως 21 Οκτωβρίου, στο Δημαρχείο Νάξου,

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2017
1 Σεπτεμβρίου, Κωνστ. Αντ. Κατσουρός, «1204: το παρελθόν παρόν;».
2 Σεπτεμβρίου, Μανώλης Σέργης, Καθηγητής Λαογραφίας Δ. Π. Θράκης, «Λαϊκή τέχνη. Βασικές επισημάνσεις».
9 Σεπτεμβρίου, Σταύρος Παναγιώτου, «Αραβο-βυζαντινή ναυσιπλοΐα στην Ανατολική Μεσόγειο και ο ρόλος των Κυκλάδων ως θαλάσσιος δρόμος προς την Κωνσταντινούπολη (649-904 μ Χ.)».
22 Σεπτεμβρίου, Στέλιος Μουζάκης, Αρχιτέκτων μηχανικός,, «Διατάξεις εθιμικού δικαίου (καινοτομίες) για προβιομηχανικές εγκαταστάσεις νερόμυλους και ανεμόμυλους στη Νάξο κατά την Οθωμανοκρατία».
23 Σεπτεμβρίου, Ιωάννης Χουλιαράς, Προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας, «Οι τοιχογραφίες του ναού Αγίας Κυριακής στη Χώρα και η μεταβυζαντινή ζωγραφική στη Νάξο».
24 Σεπτεμβρίου, Γεώργιος Φουστέρης, Επίκουρος καθηγητής της Ανωτέρας Εκκλησιαστικής Σχολής Θεσσαλονίκης, «Ιδιαιτερότητες και επισημάνσεις στο εικονογραφικό πρόγραμμα του Αγίου Γεωργίου του Διασορίτη στο Χαλκί».

30 Σεπτεμβρίου, Ιωάννης Χατζάκης, Ερευνητής Β’ βαθμ. Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Ελληνικού Δικαίου (Ακαδημίας Αθηνών), «Αναζητώντας τους νοτάριους της Νάξου του 15ου και του 16ου αιώνα. Σκέψεις και παρατηρήσεις με αφετηρία το πηγαίο υλικό».
1 Οκτωβρίου, Δρ. Ν. Λυδία Παπαρρήγα, Διευθύντρια Ερευνών-Διευθύνουσα Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Ελληνικού Δικαίου (Ακαδημίας Αθηνών), «Χωρὶς (ή μετά) κανένα κοντράστιο ἢ λόγο κρίσεως»: Μέθοδοι ικανοποίησης των δανειστών για ιδιωτικά χρέη μέσα από τα έγγραφα της μεταβυζαντινής Νάξου».

Οι ομιλίες θα γίνουν στην αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου ώρα 8 μμ.

«Η ΒΕΝΕΤΙA ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟ 1204» 16-21 Οκτωβρίου 2017

Όλα όσα έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια και μετά το 1204 είναι γνωστά. Ως αποτέλεσμα της κατάλυσης και της διανομής των εδαφών της ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας συγκροτείται από Λατίνους, στην καρδιά του Αιγαίου, ηγεμονία που περιλαμβάνει σχεδόν το σύνολο των Κυκλάδων νήσων. Οι ηγεμόνες αυτής της κρατικής οντότητας, του δουκάτου του Αιγαίου Πελάγους, ήταν Βενετοί πολίτες, η άρχουσα τάξη καταγόταν από άλλες πολιτείες της Ιταλίας κυρίως. Αυτοί όλοι κουβαλούσαν στις αποσκευές τους τα πολιτικά ήθη και έθιμα τους, τη θρησκεία τους, τις συνήθειές τους. Έτσι αρχίζει η «ευρωπαϊκή ιστορία» του τόπου μας, της Νάξου, των Κυκλάδων. Η εξέλιξη της ηγεμονίας αυτής είναι γνωστή. Επίσης γνωστές είναι οι σχέσεις των ηγεμόνων της, ενίοτε δύσκολες, με την madrepatria Βενετία.
Ήδη πριν το 1204 και κυρίως κατά την περίοδο της συνθήκης της διανομής την Βενετία δεν την ενδιαφέρει η απόκτηση εδαφών της ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας όσο η κυριαρχία στη θάλασσα, ο έλεγχος των εμπορικών γραμμών του Εύξεινου Πόντου και της ανατολικής Μεσογείου. Είναι γνωστό ότι οι Βενετοί είχαν εγκατασταθεί στο Αιγαίο εκατό και πλέον χρόνια πριν το 1204. Σκάλες, σταθμοί, κομμέρκια τελωνεία στα νησιά, μεταξύ των άλλων προνομίων, είχαν παραχωρηθεί από τη βυζαντινή διοίκηση και περιέλθει στη δικαιοδοσία της Serenissima και εξασφάλιζαν την ελεύθερη και απαλλαγμένη από δασμούς εμπορική δραστηριότητά της. Οι εμπορικές αυτές εγκαταστάσεις εξελίχθηκαν σε ισχυρές και αυτόνομες αποικίες και αποτέλεσαν το αποικιακό συγκρότημά της. Είναι πιθανό ότι την εποχή της κατάκτησης των Κυκλάδων νήσων από τον Βενετό Μάρκο Σανούδο, οι Βενετοί δεν ήταν άγνωστοι στους Αιγαιοπελαγίτες. Οι τελευταίοι δεν τους θεωρούσαν «ξένους».
Οι σχέσεις της Βενετίας με τις ηγεμονίες στο Αιγαίο Πέλαγος δεν ήταν πάντα «εύκολες». Ιδιαίτερα με τους Σανούδους. Η κατάσταση άλλαξε όταν στο δουκάτο ηγήθηκαν οι Κρίσπι. Η Βενετία, πιστή στις πολιτικές πεποιθήσεις της, στις συνθήκες της με τους Οθωμανούς, περιελάμβανε πάντα σ’ αυτές, ως προστάτιδα δύναμη, τα νησιά, ανεξάρτητα από το είδος και την ποιότητα των σχέσεων τους.
Γνωρίζουμε ακόμα ότι στη Νάξο, κατά τον 17ο αιώνα, η τοπική άρχουσα ομάδα δεν ακολούθησε στο σύνολο της την πολιτική γραμμή που εκπροσωπούσε ο πλουσιότερος άνθρωπος στη Νάξο και στις Κυκλάδες, Κρουσίνο (Χρουσή) Κορονέλλο, που ήθελε την προσέγγιση με την Γαλλία στο πλαίσιο των διομολογήσεων, των προνομίων που είχαν παραχωρηθεί από τους Οθωμανούς στη Γαλλία κι αφορούσαν την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών (Καθολικών κυρίως) της αυτοκρατορίας. Μια ομάδα καθόλου ευκαταφρόνητη, μ’ επικεφαλής τον Λατίνο Αρχιεπίσκοπο Βαρθολομαίο Πόλλα και τον ορθόδοξο γαιοκτήμονα Κωνσταντίνο Κόκκο, αισθανόταν ασφαλής προσεγγίζοντας τη Γαληνοτάτη και συχνά απευθυνόταν για να λύσει διαφορές της με την αντίπαλη παράταξη στον «καπετάν γκενεράλε» ή «καπετάν δελα ναβε», όπως είναι γνωστός στα Ναξιακά έγγραφα ο Βενετός ναύαρχος, που με την βενετσιάνικη αρμάδα αγκυροβολούσε στο στενό μεταξύ Πάρου και Νάξου.
Χάρη στον Ben Slot στο δελτίο του Ιστορικού Ομίλου, τη Φλέα, έχουμε στη διάθεσή μας μελέτες σχετικές με τις σχέσεις Βενετίας-Δουκάτου - Λατινοκρατίας: τελευταία βενετσιάνικη κτήση στις Κυκλάδες, στη Νάξο, υπήρξε η μονή του Ευαγγελισμού, η Santa Santissima Annunziata, στη θέση Φραρώ, από τη Χώρα της Νάξου προς τ’ Αγγίδια.
Στον Ιστορικό Όμιλο, στη Νάξο, θα θέλαμε να εμπλουτίσουμε και να βελτιώσουμε τις γνώσεις μας:
1) ποια ήταν η διοικητική και οικονομική κατάσταση της ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, παραμονές του 1204;
2) ειδικότερα, ποια ήταν η κατάσταση στο Αιγαίο (διοικητική, οικονομική, δημογραφική, πολιτιστική). Ποιοι λόγοι καθιστούσαν το Αιγαίο Πέλαγος τόσο θελκτικό ώστε να «τραβά» το «ενδιαφέρον» των ναυτικών Πολιτειών της Ιταλίας ( Γένουα και Βενετία κυρίως);
3) Συγκρότηση και διαμόρφωση της Βενετίας από βυζαντινή επαρχία σε κραταιά οικονομική, διοικητική, πολιτιστική κρατική οντότητα πριν το 1204.
4) Η Βενετία ως «Τράπεζα» της εποχής.
5) Για την Βενετσιάνικη διπλωματία κι ειδικότερα το ρόλο της αρμάδας και του καπετάν γκενεράλε ή καπετάν δελλανάβε στο Αιγαίο, όπως είναι γνωστός στη Νάξο από τις πηγές ο Βενετός ναύαρχος.
6) Για την Βενετία ως φορέα θεσμών, ιδεών, πολιτισμού στο Αιγαίο.
7) μπορούμε να κάνουμε λόγο για έναν ελληνο-βενετσιάνικο κόσμο στο Αιγαίο;
Απευθυνθήκαμε στον Ομ. Διευθυντή Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών κ. Νίκο Μοσχονά που δέχτηκε να αναλάβει την επιστημονική επιμέλεια και να εντάξει την πρότασή μας στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών (ερευνητικό πρόγραμμα «Βυζάντιο και Δύση»). Έτσι φθάσαμε σ’ αυτή την εβδομάδα ομιλιών στη Νάξο, τον Οκτώβρη του 2017 (16-21/10):

Τηλέμαχος Λουγγἠς,
Ιστορικός, Ομότ. Διευθυντής Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
«Οι απαρχές της Βενετίας και η ανάδυση της βενετικής ισχύος».
Νίκος Μοσχονάς,
Ιστορικός, Ομότ. Διευθυντής Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
«Βενετία και Βυζάντιο».
Φωτεινή Πέρρα,
Ιστορικός, Επίκουρη καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
«Βενετία και Τέταρτη Σταυροφορία. Η διανομή των εδαφών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας».
Μαρία Ντούρου Ηλιοπούλου,
Ιστορικός, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών
«Η βενετική παρουσία στο Αιγαίο».
Γεράσιμος Παγκράτης,
Ιστορικός, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
«Η ναυτιλιακή οικονομία των Βενετών στους ύστερους μεσαιωνικούς χρόνους».
Σέργιος Μοσχονάς,
Ιστορικός, Υπ. Δρ. Πανεπιστημίου Αθηνών
«Βενετία: Ιστορική περιδιάβαση ανιχνεύοντας τον δομημένο χώρο».

Οι ομιλίες θα γίνουν στην αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου. Ώρα 7.30 μμ.