ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΑΣΤΑΘΕΣ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ενάμιση χρόνο μετά τις εκλογές του Ιουνίου 2012 και οδεύοντας στη συμπλήρωση τεσσάρων χρόνων από την έλευση του Μνημονίου (την άνοιξη, μαζί με τη διεξαγωγή των δύο προγραμματισμένων εκλογών), το πολιτικό σκηνικό εξακολουθεί να καταγράφεται ασταθές και ευμετάβλητο, με αξιόλογη όμως φαινομενική «σταθερότητα» στις βασικές τουλάχιστον τάσεις της εκλογικής συμπεριφοράς.

Τι άλλαξε στο χρόνο που πέρασε; Αξιοποιώντας τα εξαγόμενα των δύο μεγάλων συνδρομητικών ερευνών που διεξάγονται στην Ελλάδα με κάλπη στο ερώτημα της πρόθεσης ψήφου (των εταιριών MRB και Metron Analysis) διαπιστώνουμε ότι δεν έχουν αλλάξει και πάρα πολλά πράγματα.

Συγκρίνοντας π.χ. τους μέσους όρους των αποτυπώσεων πρόθεσης ψήφου ανάμεσα στον περυσινό και το φετινό Δεκέμβριο (Πίνακας 1) διαπιστώνουμε ότι όλο κι όλο 5 περίπου μονάδες έχουν αλλάξει κατεύθυνση, με τον κύριο όγκο μάλιστα να συσσωρεύεται στους αναποφάσιστους (2,4%), στην επιλογή της αποχής (0,9%) ή στην επιλογή «άλλου» μικρότερου κόμματος εκτός των επτά κομμάτων που εκπροσωπούνται στο Κοινοβούλιο (1%).

Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι από κύρια αυτά κόμματα μόνο το ΚΚΕ και η Ν.Δ. εμφανίζουν μικρή αύξηση (κατά 0,3% και 0,5%, αντίστοιχα), ενώ τα υπόλοιπα πέντε κόμματα βρίσκονται σήμερα χαμηλότερα απ’ ό,τι πριν ακριβώς ένα χρόνο. Κατά 0,5% ο ΣΥΡΙΖΑ, στο όριο του 1% το ΠΑΣΟΚ, Ανεξάρτητοι Ελληνες και Χρυσή Αυγή, ενώ η ΔΗΜ.ΑΡ. εμφανίζει τη μεγαλύτερη μείωση, κατά 1,6%, που αντιπροσωπεύει περίπου το 1/3 της πρόθεσης ψήφου που διέθετε πέρυσι (4,5%) και στις δύο εταιρίες.

Παρ’ όλα αυτά, στην πρόθεση ψήφου προηγείται ο ΣΥΡΙΖΑ, τόσο τον Δεκέμβριο 2012 όσο και τώρα, και το μόνο που αλλάζει είναι η έκταση του προβαδίσματος από σχεδόν 2 μονάδες σε 1 μονάδα. Το αξιοσημείωτο όμως είναι ότι το προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ σημειώνεται μόνο στις δύο ακραίες στιγμές, στην αρχή και το τέλος της περιόδου που εξετάζεται.

Σε όλη τη διάρκεια του 2013, δηλαδή, η Ν.Δ. ήταν σταθερά μπροστά, όπως φαίνεται στον Πίνακα 2, με τα ευρήματα πρόθεσης ψήφου της εταιρίας Rass, τα οποία έχουν δημοσιευτεί κατά τη διάρκεια του 2013 στον «Ε.Τ.». Στον ίδιο πίνακα έχει συμπεριληφθεί και η πορεία της Χρυσής Αυγής που μετά τη δολοφονία στο Κερατσίνι και τις διώξεις στελεχών της βρίσκεται μόνιμα κοντά στο 6%, τουλάχιστον στα ευρήματα της συγκεκριμένης εταιρίας, ενώ στον πίνακα 3 παρακολουθούμε ένα κολάζ αναδιαμορφούμενων ποσοστών που αφορούν στα υπόλοιπα κόμματα χωρίς σαφείς τάσεις και συμπεράσματα.

Κανένα συγκεκριμένο συμπέρασμα άλλωστε δεν μπορεί να προκύψει όταν περισσότεροι από 1 στους 4 ερωτωμένους δεν απαντούν στην πρόθεση ψήφου (αναποφάσιστοι, αποχή) και τα κόμματα τείνουν ως επί το πλείστον να εμφανίζονται σε χαμηλότερες τιμές απ’ ό,τι πριν από ένα χρόνο.

Το γενικό συμπέρασμα δηλαδή μπορεί να είναι μόνο η αστάθεια της εκλογικής συμπεριφοράς, ιδίως όταν ληφθεί υπόψη ότι, παρά το +/-5,1% που εμφανίζεται στον τελικό ισολογισμό να αλλάζει επιλογή (Πίνακας 1), στην πραγματικότητα υπάρχει μια τεράστια κινητικότητα της τάξης του 35% στο εκλογικό σώμα. Κόσμος πάει και έρχεται, δηλώνοντας διαφορετικό κόμμα από δημοσκόπηση σε δημοσκόπηση, χωρίς να υπάρχει ουσιαστικά κανένα κόμμα που μόνιμα χάνει είτε κερδίζει ψηφοφόρους.

Ακόμα και στο επίπεδο κορυφής (Ν.Δ.-ΣΥΡΙΖΑ) οι συσπειρώσεις ταλαντεύονται, βρίσκοντας σήμερα τον ΣΥΡΙΖΑ στο ίδιο επίπεδο που βρισκόταν η Ν.Δ. τον περυσινό Δεκέμβριο (75,2%), αλλά και 3,5 μονάδες χαμηλότερα από τη δική του περυσινή συσπείρωση, ενώ η Ν.Δ. εμφανίζει σήμερα τη χαμηλότερη συσπείρωσή της σε όλη την περίοδο (72,4%). Η διαχρονική απεικόνιση των συσπειρώσεων των δύο κομμάτων, σύμφωνα με τα ευρήματα της Rass, εμφανίζεται στον Πίνακα 4, ενώ στον Πίνακα 5 μπορεί να παρακολουθήσει κανείς μια πληρέστερη εικόνα μαζί με τους μετακινούμενους ψηφοφόρους και όσους τοποθετούνται στην απροσδιόριστη στάση.

Βλέπουμε δηλαδή ότι το ποσοστό που σήμερα λείπει από τη συσπείρωση της Ν.Δ. σε σχέση με πέρυσι έχει τοποθετηθεί στην απροσδιόριστη στάση, ενώ το ποσοστό των ψηφοφόρων της που δηλώνουν πρόθεση να ψηφίσουν άλλο κόμμα μένει σταθερό, λίγο πάνω από το 12%. Στον ΣΥΡΙΖΑ, αντίθετα, η τάση απομάκρυνσης καταγράφεται σήμερα κοντά στο 20%, έναντι μόλις 11,3% τον περυσινό Δεκέμβριο, ενώ η απροσδιόριστη στάση περιορίζεται σημαντικά στο 5% των ψηφοφόρων του.

Τα ευρήματα αυτά δηλώνουν δύο διαφορετικά συμπεράσματα για τα δύο κόμματα. Η Ν.Δ. έχει προβλήματα συσπείρωσης και γι’ αυτό το λόγο χάνει το προβάδισμα που διατήρησε κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου. Οπως πέρυσι, μετά την ψήφιση του τελευταίου Μνημονίου (Νοέμβριος 2012), έτσι και τώρα, η αμφισημία, που εν πολλοίς διατηρείται ως προς την κατάληξη των διαπραγματεύσεων με την τρόικα, οδηγεί μέρος των ψηφοφόρων της σε στάση αναμονής, διατηρώντας και το αξιόλογο μερίδιο όσων δηλώνουν ότι θα επιλέξουν άλλο κόμμα. Ο ΣΥΡΙΖΑ, από την άλλη, φαίνεται να εμφανίζει ουσιαστικότερα προβλήματα συνοχής.

Με περιορισμένη την εμπιστοσύνη ότι η πολιτική του πρόταση αποτελεί εναλλακτική για τη χώρα, ακόμα σε όσους τον ψήφισαν τον Ιούνιο 2012, δεν μπορεί να αποφύγει την εικόνα του «κόμματος διαμαρτυρίας», με αποτέλεσμα, στη συγκεκριμένη τουλάχιστον συγκυρία, να εκδηλώνεται σοβαρή τάση απομάκρυνσης προς άλλους προορισμούς που… εκδηλώνουν ενδεχομένως επίσης ελκυστικά τη διαμαρτυρία.

Μόνο το 29,5% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ «εκφράζεται από το κόμμα που στηρίζει»

Την ίδια ώρα, το αντίστοιχο ποσοστό στη Νέα Δημοκρατία φτάνει το 44,2%

Παρ’ όλα αυτά, η ανοδική τάση που εμφανίζει η επιλογή του Α. Τσίπρα στο ερώτημα του καταλληλότερου πρωθυπουργού τους τρεις τελευταίους μήνες (Πίνακας 6, στοιχεία Rass), περιορίζοντας κάπως την πολύ μεγάλη διαφορά που τον χωρίζει από τον πρωθυπουργό Α. Σαμαρά, αποτελεί ένα σχετικά ευνοϊκό εύρημα για τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αλλά μένει ακόμα το πολύ σοβαρό χάντικαπ του «σκεπτικισμού» με τον οποίο προσεγγίζουν τον ΣΥΡΙΖΑ οι ψηφοφόροι του.

Οπως φαίνεται μόνο το 29,5% των ψηφοφόρων ΣΥΡΙΖΑ απαντά ότι «εκφράζεται από το κόμμα που στηρίζει», την ίδια ώρα που το αντίστοιχο ποσοστό της Ν.Δ. φτάνει το 44,2% και υπολείπεται συγκριτικά με τα άλλα κόμματα μόνο από το 57,7% του ΚΚΕ. Τα συνολικά στοιχεία του Πίνακα αυτού δηλώνουν με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο την αστάθεια του εκλογικού σώματος που επιβεβαίωσε το 2013 και το 2014 ότι καλείται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο να αποσαφηνίσει.

Πάνος Σταθόπουλος 
Ειδικός εκλογικός αναλυτής

Δημοσιεύεται στον Τύπο της Κυριακής